Help, ik heb een cyste op mijn eierstok!

In veel gevallen merk je niet dat je een cyste hebt. Veel mensen lopen ermee rond zonder dat ze het weten en ervaren geen klachten.  Dit is niet erg, want veel cysten zijn gelukkig goedaardig en verdwijnen net zo spontaan als ze verschenen zijn. Toch zijn er ook cysten die kunnen groeien. Deze cysten kunnen goedaardig, maar ook kwaadaardig zijn. Daarom is het belangrijk om te weten welke verschillende cysten er zijn en wanneer het tijd is om aan de bel te trekken. Wij zetten alle feiten voor je op een rij.

Cyste, wat is het?

Een normale eierstok is ongeveer 3 cm groot. Na de overgang zie je dat ze vaak wat kleiner zijn, rond de 2 cm maximaal. Als een eierstok veel groter is dan dat, komt dit meestal door een cyste.. Dit is een holte die meestal gevuld is met vocht, dit kan helder vocht, bloed of slijm zijn. Maar er kan ook weefsel in een cyste zitten zoals haren, talg of botweefsel.  Cysten hebben een semipermeabele wand, wat betekent dat er wel vocht in gaat, maar niet meer uit kan. Hierdoor kunnen cysten groeien. Ze zijn er van een paar centimeter tot de maat van een tennisbal of groter! 

Wat is de oorzaak van een cyste?

Het is niet bekend hoe een eierstokcyste exact ontstaat. Ze denken dat erfelijke aanleg, een ontsteking of infectie een cyste op de eierstok kan veroorzaken. Ook de hormonale schommelingen tijdens de cyclus lijken invloed te hebben..Ook een (goed- of kwaadaardige) tumor kan een eierstokcyste veroorzaken. 

Wat zijn de symptomen van een eierstokcyste?

In de meeste gevallen merk je niets van een eierstokcyste. cysten op de eierstokken worden vaak toevallig ontdekt tijdens een controle. Als er wel klachten zijn komt dit vaak doordat de cyste erg groot is of op een vervelende plek zit. De klachten waarvan je dan last kunt hebben zijn:

• Drukkend gevoel in de onderbuik

• Buikpijn, deze kan constant aanwezig zijn of met tussenpozen 

• Pijn bij het vrijen

• Onregelmatige of hevige menstruatie.

Door de cyste kan een eierstok gaan draaien. Dit geeft een acute heftige buikpijn, waarbij je misselijk wordt en ook kan gaan braken. Dit komt maar zelden voor. De eierstok kan in sommige gevallen weer uit zichzelf terug draaien. 

Het onderzoek

Een ovariumcyste wordt het beste gezien met een inwendige gynaecologische echo. De arts kan dan kijken aan welke eierstok de cyste zit, hoe groot hij is, of er vocht in zit of ander weefsel, of er tussenschotjes of andere structuren in de cyste zitten, hoe de bloedvaten in of rondom de cyste er uit zien en of er ook vocht los in je buik zit. Als de cyste erg groot is, zal de arts ook met een uitwendige echo kijken om de cyste helemaal in beeld te krijgen. Door nauwkeurig met de echo te kijken naar verschillende kenmerken, kan een arts de inschatting maken of het om mogelijk een goedaardige of kwaadaardige cyste gaat. Indien er (misschien) een verdenking is op kwaadaardigheid, kan er nog bloed geprikt worden. Er wordt in het bloed gekeken naar CA-125, dit is een stof die door kankercellen in de eierstok geproduceerd wordt. De waarde van het CA-125 geeft een extra bevestiging naast wat er op de echo gezien is.  

Soorten eierstokcysten

Er zijn meerdere soorten (goedaardige) eierstokcysten:

1.Functionele (simpele) cyste

Deze komen het meeste voor. Rond de eisprong ontstaat er altijd een kleine holte (een follikel) gevuld met vocht, waaruit het eitje gaat springen. Als het follikel na de eisprong niet verdwijnt blijft er een cyste aanwezig, dit heet een persisterende follikel of een functionele cyste. Meestal verdwijnt deze cyste vanzelf weer. Heb je een Mirena spiraal, dan zie je ook vaker functionele cysten op de eierstok. Maar ook zonder Mirena zie je deze cysten vaker bij vrouwen die nog voor de overgang zitten. 

2.Dermoidcyste (wondergezwel of teratoom)

Een dermoïdcyste ontstaat uit cellen in de eierstok die onrijp zijn. Deze cellen kunnen zich nog elke kant op ontwikkelen. Zo kan je in een dermoidcyste vaak haren, talg en/of tanden tegen komen! Dit type cysten kan erg groot worden. Afhankelijk van of je er klachten aan hebt en hoe groot hij is, zal de arts je adviseren je er aan te laten opereren. Kleine dermoidcysten onder de 5cm, die geen klachten geven, kan je gerust laten zitten. Ze zijn goedaardig! Ze komen vaker voor bij jongere mensen. 

3. Cystadenomen

Dit zijn cysten die aan de buitenkant van de eierstok zitten aan een ‘steeltje’. Deze ontstaan uit de cellen die de eierstok bedekken. Deze kunnen groot worden en verdwijnen niet spontaan.

4. Endometrioom (chocoladecysten)

Bij endometriose zit het baarmoederslijmvlies (het endometrium) niet alleen aan de binnenkant van de baarmoederholte, maar kan het ook op andere plekken in je lichaam zitten. Elke maand als je ongesteld wordt, gaat het baarmoederslijmvlies bloed afstoten. Als het endometrium ook op of in je eierstok zit, kan het daar cysten met oud bloed gaan vormen. Omdat dit oude bloed bruin van kleur is worden het ook wel chocoladecysten genoemd. 

Hoe kan je een eierstokcyste het beste behandelen?

Er zijn verschillende behandelingen mogelijk om een cyste te laten behandelen. De vraag is alleen of het moet of niet. Er zijn veel cysten die vanzelf verdwijnen, zeker de functionele cysten (die dus goedaardig zijn), geen klachten geven en klein zijn. 

Afhankelijk van het type cyste en de grootte zal er wel met enige regelmaat met de echo worden gekeken of er veranderingen optreden en of je toch een behandeling nodig hebt. Als hij toch groeit, verandert of er mogelijk sprake is van een kwaadaardige cyste, dan zijn er verschillende behandelingen mogelijk. 

Voor jezelf is het in ieder geval goed om in de gaten te houden of je klachten gaat ontwikkelen. Dat is een reden om aan de bel te gaan trekken.

1. De cyste laten leegzuigen

Dit klinkt heel vies, maar het valt gelukkig mee. Tijdens een kijkbuisoperatie (laparoscopie) wordt er meteen dunne naald in de cyste geprikt. Via deze naald zuigen ze de cyste leeg. Dit is een snelle methode met weinig kans op complicaties en is dus alleen mogelijk bij een cyste die gevuld is met vocht. Het nadeel van deze methode is wel dat de cyste zich weer kan vullen. Dan kan alsnog een operatie nodig zijn. 

Bij een functionele simpele cyste die geen klachten geeft en kleiner is dan 5 cm wordt eigenlijk nooit iets gedaan. Afhankelijk van het type cyste en of je nog voor of na de overgang zit, worden cysten van 5 cm of groter wel of niet behandeld. Goedaardige cysten boven de 10 cm worden vrijwel altijd geopereerd. 

2. De cyste laten verwijderen

Het verwijderen van een eierstokcyste gebeurt via een kijkoperatie. In veel gevallen hoeft tijdens zo’n operatie alleen de cyste weggehaald te worden en kan de eierstok blijven zitten. Bij deze behandeling kan je dezelfde dag nog naar huis. Gaat de operatie via een snee in de buik? Dan moet je 1 tot 3 nachten in het ziekenhuis blijven.

3. Een eierstok laten weghalen

Soms komt het voor dat een arts één hele eierstok weghaalt. De gezonde eierstok wordt dan behouden. Goed om te weten is dat je ongesteldheid hierdoor niet verandert. Je kan mogelijk wel iets eerder in de overgang komen. 

4. Beide eierstokken laten weghalen

Komt er erfelijke eierstokkanker voor in jouw familie? Dan is het soms beter om beide eierstokken weg te laten halen. Na het verwijderen van beide eierstokken kom je meteen in de overgang. Dat heeft wel wat gevolgen en afhankelijk van je leeftijd is hormoontherapie aan te raden.

Na het weghalen van een cyste zal hij onderzocht worden. Als het geen kanker is hoef je alleen terug te komen ter controle. Is de cyste wel eierstokkanker, dan zal de arts samen met jou een plan maken voor de passende behandeling.

Eierstokkanker

De kans dat een eierstokcyste kanker is, is gelukkig heel klein. Deze kans is bij vrouwen die nog niet in de overgang zijn 1 op 1000 en bij vrouwen die wel in de overgang zijn 7 op 1000. De meeste mensen die eierstokkanker krijgen zijn boven de 60 jaar. 

Er zijn verschillende soorten eierstokkanker. Vaak is het een zogenaamde epitheliaal ovariumcarcinoom. Dit is een kwaadaardige tumor die ontstaat in de buitenste laag cellen van de eierstok of eileider. Er zijn ook andere soorten die minder vaak voorkomen, bijvoorbeeld een granulosaceltumor.

Het vervelende van eierstokkanker is dat je in het begin vaak geen klachten ervaart. Het wordt vaak pas later ontdekt als het is uitgezaaid. Je kunt dan last krijgen van een opgeblazen buik, verminderde eetlust (afvallen zonder reden), misselijkheid, pijn in je onderbuik en vaker moeten plassen. Maar ook klachten zoals vermoeidheid, verstopping of juist diarree of onverwacht bloedverlies uit de vagina.

Wanneer terug naar de (huis-)arts?

Als er bij jou een cyste is geconstateerd en je hebt in samenspraak met je arts afgesproken om af te wachten, is het wel belangrijk dat je bij vermeerdering van klachten aan de bel trekt! Krijg jij opeens acute ernstige buikpijn dan is het belangrijk om direct de arts te bellen. Het kan zijn dat je eierstok is gedraaid (torsie) als gevolg van de cyste. Dan loop je het risico dat de eierstok afsterft als gevolg van een tekort in de bloedtoevoer. Een draaiing van de eierstok is een medische noodsituatie en er is actie nodig.

Heb jij opeens last van vage buikklachten, verminderde eetlust, pijn bij vrijen of andere klachten, dan is het verstandig om contact op te nemen met je huisarts.