Menopauze, het taboe besproken

De één fietst er fluitend doorheen, de ander heeft er flink veel last van en rijgt stemmingsklachten, opvliegers en slapeloze nachten aaneen. Tijd om het beestje bij de naam te noemen. Want ook al klinkt dit voor jou misschien allemaal als een ver van je bed show, een slimme meid is op de overgang voorbereid. We spraken over dit gevoelige onderwerp met Dorenda van Dijken, gynaecoloog, voorzitter van de Dutch Menopause Society én Cycle-expert.

De overgang, daar zijn wij totaal niet mee bezig. Waarom is het voor jonge mensen een relevant onderwerp?

‘De overgang wordt ook wel de 3e levensfase genoemd. Voor vrouwen die nu geboren worden, is dat de tweede helft van hun leven, want zij worden gemiddeld honderd. Zeer relevant om te weten wat je te wachten staat, zodat je die levensveranderende gebeurtenis een beetje lekker door kunt komen.’

In het voorjaar is elk jaar de Week van de Overgang en er komt (gelukkig) steeds meer aandacht voor. Waarom eigenlijk?

‘Vrouwen weten over het algemeen veel te weinig over de overgang. Wanneer het begint, wat de symptomen zijn, welke impact die op leven en werk kunnen hebben, welke risico's er zijn, hoe de klachten aangepakt kunnen worden en welke behandeling mogelijk is. Daardoor lopen vrouwen tijdens de overgang veel te lang rond met klachten die hun functioneren belemmeren en die gewoon behandeld kunnen worden. Vrouwen hebben ook recht op informatie over het risico op hart- en vaatziekten en botontkalking, wat kan optreden na de overgang.' 

Oké, duidelijk. Wat betekenen de overgang en menopauze dan precies?

‘Eigenlijk is menopauze niets meer dan de dag van je laatste menstruatie. We spreken van menopauze als je een jaar lang niet hebt gebloed. Je weet dus pas achteraf wanneer dat heeft plaatsgevonden. De overgang is de benaming voor het hele circus eromheen dat ontstaat door een (snelle) daling van de oestrogeenproductie. Overgangsklachten kunnen al ontstaan als je nog menstrueert. Elke vrouw – dus de helft van de bevolking – maakt het in haar leven mee. Het begint gemiddeld rond de 45 jaar, met de dag van de menopauze gemiddeld op 51 jaar. 20% heeft er weinig last van. 80% ervaart klachten en bij een deel van hen zijn de klachten echt hevig. Dan heb ik het over opvliegers, nachtelijke transpiratie, stemmingswisselingen, geheugen- en concentratiestoornissen, slapeloosheid, hartkloppingen, stress, spier- en gewrichtsklachten en urineverlies.’

Dat klinkt zwaar

‘Dat kan het ook zijn. Als je ‘s nachts niet slaapt en overdag kapot moe bent, is het lastig om je te concentreren. Je raakt gevoeliger voor licht en prikkels, je krijgt een kort lontje. Sommige vrouwen houden op het werk alle ballen nog in de lucht, maar eenmaal thuis kunnen ze niets meer hebben.'

Meer weten over emotionele klachten bij overgang? Lees hier over de top vijf klachten.

Werk en overgangsklachten gaan niet zo lekker samen?

'Sterker nog, het is een onderschat maatschappelijk probleem. Overgangsklachten ontstaan meestal in de leeftijdsgroep 40-60 jaar. We roepen in de Tweede Kamer om een vrouwenquotum voor topfuncties in de bedrijven en de politiek, dat gaat dus precies over die groep vrouwen. Hoe moet dat als we die vrouwen niet helpen met hun overgangsklachten? Als advocaat, minister of CEO hoef je in zo’n mannenwereld echt niet aan te komen met je opvliegers. Deze vrouwen kunnen door hun klachten soms niet functioneren, terwijl er gemakkelijke oplossingen voor zijn.’

Denk jij dat daardoor het vrouwenquotum niet wordt gehaald?

'Dat zou goed kunnen. Maar overgang gerelateerde problemen spelen in veel meer werkgebieden dan alleen daar waar een vrouwenquotum geldt. Denk aan de luchtvaart, brandweer en politie. Allemaal mannen werelden waar synthetische uniformen worden gedragen. Daar drijf je uit als je last hebt van zweetaanvallen, maar als je daar als vrouw iets van zegt, wordt je bij wijze van spreken gelyncht. En wat denk je van een onderwijzeres die opvliegers krijgt voor de klas en daarmee wordt geplaagd? In Nederland lopen momenteel verschillende onderzoeken naar arbeidsverzuim. Daaruit blijkt dat 1 op 3 vrouwen zich ziek meldt vanwege klachten gerelateerd aan de overgang. Maar die vrouwen durven het niet te benoemen. Denk je in wat een enorme kostenbesparing je kan maken door daar iets aan te doen en het bespreekbaar te maken.’

Waarom wordt er zo weinig gesproken over de overgang?

‘De overgang wordt in Nederland - net als vroeger pijnbestrijding bij de bevalling trouwens -  enorm gebagatelliseerd. Dat zit ook in de mindset van vrouwen zelf, uit angst in een hokje te worden gestopt. Niemand wil oud en afgeschreven zijn en er niet meer bij horen. Persoonlijk denk ik dat het komt doordat wij Nederlanders een calvinistisch volkje zijn, niet lullen maar poetsen is het motto. Neem bijvoorbeeld hormoontherapie, dat kan vrouwen zó goed helpen. Soms ben je daarmee al na twee weken klachtenvrij. Nederland loopt mijlenver achter op dit gebied en veel artsen hebben onvoldoende kennis van de overgang. Nog zo iets: in elk ander land kan je direct naar een specialist, maar in Nederland heb je een verwijzing nodig en bovendien een hoog eigen risico.'

Hoe zit dat toch met hormoontherapie? Je hoort er rare verhalen over.

‘De overgang ontstaat doordat je eierstokken veel minder oestrogeen gaan maken. Hormoontherapie vult dit tekort weer aan en het werkt als een tierelier op overgangsklachten. In de jaren 90 kreeg iedereen het, totdat er in 2002 in de VS onderzoek naar een van de middelen werd gedaan bij oudere vrouwen (merendeel leeftijdsgroep 65-85 +). Er bleken in die groep vrouwen meer borstkanker en hart- en vaatziekten voor te komen. Per 1.200 vrouwen ging het om één geval meer, maar in de media is dit foutief vertaald naar 26% meer kans. Dat nieuws sloeg in als een bom en we zitten nog steeds met de negatieve beeldvorming van deze - toen al niet kloppende en inmiddels achterhaalde - info. Het ging om een product dat in Europa nooit op de markt is geweest en je kunt hormoonpreparaten niet zomaar met elkaar vergelijken. Toch is dat wel gebeurd. Bovendien zijn er heel veel risicofactoren aan te wijzen voor borstkanker en dat is destijds niet meegenomen in het onderzoek. Overgewicht, roken en alcoholgebruik bijvoorbeeld. Helaas krijgen we de beeldvorming er maar niet uit.’

Wil je een ervaringsverhaal lezen over hormoontherapie? Lees dan het interview met Anita Witzier hier.

Wij vrouwen zitten er maar mooi mee

‘Precies. Recent is er nog geschreven dat hormoontherapie 5% meer kans geeft op borstkanker. Dan schrijven wij maar weer een commentaar, want het ligt genuanceerder en klopt niet. Mensen worden er bang van en geloven soms alles wat er wordt geschreven. Zelfs huisartsen zijn terughoudend door dit soort berichten. Na 2002 lag alles 15 jaar lang op zijn gat in Nederland, niemand durfde meer hormoontherapie voor te schrijven. Inmiddels wordt het prima opgepakt, maar we hebben een grote inhaalslag te maken ten opzichte van de rest van de wereld.’

Is er ook nog positief nieuws?

‘Er zitten fantastische aspecten aan ouder worden. Die hebben niet direct met de overgang te maken, maar met verandering in motivatie en jezelf durven zijn. De menopauze luidt een ander tijdperk in, waarin je echt voor jezelf kan en moet kiezen. Het roer omgooien, een opleiding volgen, een eigen bedrijf starten, doen wat echt bij je past en wat je vanuit je hart graag doet. Vrouwen plaatsen zichzelf altijd onderaan. We zorgen jarenlang voor alles en iedereen en als dat er op zit gaat de mantelzorg komen. Er zit iets in ons waardoor we dat rollenpatroon in stand houden, maar we mogen - moeten- uit die mindset stappen. Ik ben ervan overtuigd dat er veel meer vrouwelijke rolmodellen zijn dan mannelijke, ook op hogere functies. Laten we daar niet zo bescheiden over doen!’

meer weten over jouw lichaam en hormonale balans? blijf op de hoogte en word lid van onze community.