Op jonge leeftijd overgangsklachten: POI oftewel vervroegde overgang

In de bloei van je leven, aan het daten, op vakantie met je vriendinnen en je denkt af en toe eens na over huisje, boompje, beestje. En dan opeens merk je veranderingen in je lichaam en voel je je anders. Je cyclus wordt onregelmatig en blijft op een gegeven moment helemaal uit. Onderzoeken volgen en wat blijkt: 26 jaar en je bent in de overgang. What the f...? Kan dat? Ja, dat kan.

De gemiddelde leeftijd is 51 jaar wanneer iemand in de menopauze (de overgang begint jaren daarvoor) is. Maar helaas is dit bij sommigen veel eerder. Ongeveer  1 op de 1000 vrouwen komt voor het 40e levensjaar in de menopauze. We spreken van vervroegde overgang, oftewel Premature ovariële insufficiëntie (POI), als je jonger bent dan 40 jaar. Dat kunnen dus ook jonge meiden zijn van 19. Hoe het komt? Soms is er een aanwijsbare oorzaak zoals bij bepaalde behandelingen van kanker, genetische aandoeningen, auto immuunziekten of operaties waarbij de eierstokken worden verwijderd. Maar in de meeste gevallen tasten de artsen volledig in het duister en hebben ze geen idee waarom dit gebeurt. En dat is heel frustrerend en verdrietig voor de betrokkenen.

Niemand zit te wachten op overgangsklachten maar al helemaal niet als je jong bent. Opvliegers, nachtzweten, vaginale droogte, daar wordt niemand blij van. En dit zijn nog alleen een paar fysieke klachten die kunnen optreden. Denk ook eens aan slechte concentratie, minder goed slapen en gevoelens van somberheid en angst. Of de impact van deze diagnose op een eventuele kinderwens. Deze diagnose is heftig en heeft veel gevolgen voor de persoon in kwestie en eventuele partner en/of gezin.

Holistische aanpak is nodig

Een behandelplan bij vervroegde overgang is nodig en bij voorkeur vanuit een holistische blik.

De eerste stap in behandeling is hormoon substitutie therapie (HST) om het oestrogeenniveau op te hogen tot een enigszins normaal niveau die past bij de leeftijd. Er zijn veel vormen van hormoontherapie en het is vaak zoeken naar de juiste therapie die het beste aanslaat. Het advies is om echt naar een gynaecoloog te gaan die expertise heeft in POI en hormoon substitutie omdat dit niet vaak voorkomt. Hormoon substitutie therapie is vaak nodig om het risico op osteoporose (grotere kans op botbreuken) en hart- en vaatziekten  te verkleinen. Bij vrouwen die op een normale leeftijd in de overgang raken wordt meestal geadviseerd om hormoon substitutie maximaal 5 jaar te gebruiken. Bij vrouwen in de vervroegde overgang wordt geadviseerd dit tot de leeftijd van 51 jaar te gebruiken plus maximaal 5 jaar indien nodig. Krachttraining, sporten en een gezonde leefstijl helpen zeker ook om gezond te blijven en sterkte botten te houden. Vooral stoppen met roken kan ontzettend helpen om overgangsklachten te verminderen.

Naast de medische behandeling is het ook belangrijk om de gevolgen van POI een plek te geven en te leren omgaan met de psychische klachten.  De diagnose zelf roept vaak een gevoel van eenzaamheid en schaamte op. Het is fijn als je daarover kan praten met een psycholoog of psychotherapeut maar ook met je familie en vriend(in). Op die manier kan je leren om beter met je gevoelens rondom POI om te leren gaan.

Nooit kinderen kunnen krijgen

Het feit dat je nooit (meer) kinderen kan krijgen met je eigen eicellen is intens en roept veel emoties op. Het krijgen van kinderen is voor velen een grote wens en als dat dan niet lukt, is dat een groot verdriet. Er zijn alternatieve manieren om zwanger te worden of kinderen in je leven te hebben. Denk aan adoptie, eiceldonatie of pleegouderschap. Dit kan een mogelijkheid zijn maar niet voor iedereen. Er zijn genoeg vrouwen en stellen  die vanuit hun achtergrond, levensvisie en/of geloofsovertuiging dit niet willen of kunnen doen. 

De overtuiging dat een vrouw geen ‘echte vrouw’ meer is als zij geen kinderen kan krijgen, is een thema wat regelmatig speelt.  Het vrouw zijn wordt vaak verwezen met het moeder zijn. Soms vanuit opvoeding maar ook vanuit cultuur en/of geloofsovertuiging. Er zijn genoeg vrouwen die zich erg schamen en zelfs de diagnose POI niet delen met hun man omdat ze anders bang zijn dat zij hen zullen verlaten voor een ander. Dit speelt met name in de Islamitische en een aantal Afrikaanse culturen een grotere rol.

Geen zin in seks      

In het rijtje overgangsklachten staat verminderde zin in seks, pijn bij vrijen en vaginale droogte. Dit kan dus ook bij vervroegde overgang voorkomen. De kans is groot dat je je ook nog eens niet zo sexy meer voelt door deze diagnose en dat is heel begrijpelijk. De klachten zijn helaas heel normaal en dus is het niet iets waarvoor je je hoeft te schamen.

Seks mag nooit pijn doen, laten we dat voorop stellen. Door de overgang wordt de huid  van de vagina kwetsbaarder maar het goede nieuws is dat bij voldoende opwinding de vagina ook voldoende vochtig kan worden. Veel vrouwen hebben wel seks terwijl zij niet helemaal ontspannen en opgewonden zijn. In de overgang kunnen vrouwen het wel opeens als pijnlijk en minder leuk ervaren en daarom is het des te belangrijker dat je goed ontspannen en opgewonden bent. Leer daarom je eigen seksualiteit (opnieuw) kennen en neem écht de tijd om te vrijen. Ontdek alleen en samen met je bedpartner hoe seks voor jou (en je partner) fijn kan zijn in de overgang. Een verwijzing naar een seksuoloog kan hierbij ook helpen.  

Sociale omgeving

Veel mensen met POI vinden het lastig om hun omgeving op de hoogte te stellen. Want hoe ga je aankaarten dat jij in de overgang zit terwijl jouw vriendinnen allemaal baby’s op de wereld zetten? Gevoelens van schaamte, minderwaardig zijn en er niet bij horen, zien we vaak terug bij deze vrouwen en dat maakt ze nog meer eenzaam. Psycholoog en Cycle expert Geranne Jiskoot adviseert haar cliënten het wel te zeggen tegen familie, vrienden en collega’s, hoe moeilijk dat ook kan zijn. ‘Op die manier ontstaat er meer begrip voor de situatie en vermindert het gevoel van schaamte. Familie, vrienden en collega’s spelen een ontzettende belangrijke rol en kunnen enorm helpend zijn bij dit verdriet. Ook het gesprek aangaan met je werkgever helpt om samen te bepalen wat je aankan en wat niet. Het helpt om het meer een plek te geven.’

Tips bij vervroegde overgang

Heb jij een vermoeden van vervroegde overgang of is deze diagnose bij jou gesteld? Zorg dan dat je bij een gespecialiseerde gynaecoloog terecht komt. POI is een complexe aandoening en voor de behandeling is wel enige ervaring hiermee vereist. Ook het werken met een multidisciplinair team (gynaecoloog, seksuoloog, psycholoog etc) is fijn. Onder andere in de ziekenhuizen Erasmus MC (Rotterdam) en OLVG (Amsterdam) zijn dergelijke teams beschikbaar!