Symptomen van een hartinfarct bij vrouwen en risicofactoren

Vrouwen+ zijn vaak bang voor het krijgen van borstkanker en dat is heel begrijpelijk. Het krijgen van borstkanker komt regelmatig voor en heeft vaak heftige gevolgen. Maar wist je dat veel meer vrouwen+ overlijden aan hart- en vaatziekten dan aan borstkanker? En toch weten we nog maar zo weinig over het vrouwenhart.

Het vrouwenhart is anders dan een een mannenhart

Een vrouwenhart is niet hetzelfde als een mannenhart. Een vrouwenhart klopt sneller. Een vrouw heeft gemiddeld 3 tot 5 hartslagen per minuut meer dan mannen. Vrouwen met een natuurlijke cyclus hebben ook een net iets snellere hartslag na de eisprong, de luteale fase van de menstruatiecyclus. Ook de spiermassa van een gezond hart bij een man is groter dan die bij een vrouw (330 gram versus 250 gram) en de diameter van de kransvaten zijn kleiner bij een vrouwenhart. Dit heeft effect op de capaciteit van het hart om het bloed rond te pompen. 

Tijdens en na de overgang neemt bij vrouwen de stijfheid van de bloedvaten veel sterker toe dan bij mannen en dat geldt met name voor de kleinere haarvaten in de hartspier. Door de afname van het hormoon oestrogeen neemt het vaatverwijdende effect op de haarvaatjes af en worden deze stugger. Hier hebben mannen minder vaak last van.

Symptomen van een hartinfarct bij vrouwen

Bij een ‘klassiek’ hartinfarct is er sprake van een plotselinge afsluiting van een van de grote kransvaten. Als gevolg van aderverkalking wordt de bloedstolling geactiveerd en wordt het kransvat geblokkeerd. Een deel van het hart krijgt geen zuurstof meer en als gevolg daarvan ontstaat er schade aan de hartspier. 

Bij mannen (en soms ook vrouwen+!) uit zich dit vaak in pijn op de borst, pijn in de kaken en in de linkerarm. Iemand ziet grauw, gaat transpireren en krijgt soms een acute hartstilstand. Maar bij vrouwen+ komen veel vaker (ook) andere klachten voor die we vaak niet direct linken aan een hartinfarct. Denk aan duizeligheid, extreme vermoeidheid, kortademigheid, angstige en/of onrustige gevoelens, koorts en zweten, misselijkheid (met braken) en pijn tussen de schouderbladen, bovenarmen, nek of maag. Soms zijn deze klachten zo heftig dat een eventuele pijn op de borst niet eens wordt opgemerkt door vrouwen+. Vaak realiseren vrouwen+ zich niet dat ze een hartinfarct hebben en zijn ze eerder geneigd om te denken dat ze bijvoorbeeld veel stress ervaren of te druk zijn geweest. Achteraf gezien zijn deze vrouwen+ in aanloop naar een hartinfarct soms al wekenlang erg moe en bijvoorbeeld kortademig. Allemaal signalen dat er iets mis kan zijn met het hart.

Coronaire vaatdysfunctie: kramp in de (kleine) kransvaten

Bij vrouwen+ onder de 65 jaar die klachten ervaren is vaak geen afwijking te zien aan de kransvaten. Vaak worden deze vrouwen+ weggestuurd omdat er niets aan de hand zou zijn. Maar de klachten kunnen ook wijzen op een coronaire vaatdysfunctie: Dit is een stoornis in de functie van de grote en/of kleine kransslagaders. Een drukkend gevoel op de borst, pijn aan de borst en een luchttekort zijn typische klachten. Er worden dan bij onderzoek geen vernauwingen gevonden, maar toch is er wel wat aan de hand. Dit komt meer bij vrouwen+ voor dan bij mannen. Vaak bij vrouwen+ tussen de 40 en 65 jaar.

Er zijn verschillende oorzaken te noemen:

• Vaatspasmen in de grote en/of kleine vaatjes rondom het hart

• Vaten die niet goed kunnen verwijden als het hart meer zuurstof nodig heeft

• De weerstand in de kleine vaatjes is verhoogd. 

De behandeling richt zich op het verminderen van klachten (door middel van leefregels en acceptatie) en medicijngebruik om de klachten te verminderen.

Stil hartinfarct komt vaker voor bij vrouwen

Zoals de naam al suggereert, kan je een hartinfarct hebben zonder dat je het door hebt gehad. Dat is heel verraderlijk want je merkt er dus niets van. Een stil hartinfarct komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Het is nog niet duidelijk waarom dit zo is.*

Op het acute moment wordt er niet herkend dat je een hartinfarct hebt doorgemaakt, maar als er later een hartfilmpje of MRI wordt gemaakt wordt er wel schade aan de hartspier gevonden. Het wordt daarom ook wel een ‘unrecognized myocardioal infarction’ genoemd. Als het een klein hartinfarct betreft, kan het zijn dat deze ook niet te zien is op een hartfilmpje. Er is te weinig schade om geregistreerd te worden. Dat is aan de ene kant natuurlijk heel fijn, aan de andere kant ben je je er dus niet van bewust dat je een risico loopt op een groter hartinfarct in de toekomst. Op die manier kan je dus ook geen preventieve maatregelen treffen en dat wil je juist wel.

Risicofactoren waar vrouwen op moeten letten!

Er zijn een aantal risicofactoren die van invloed zijn op het krijgen van hart- en vaataandoeningen. Het is belangrijk dat vrouwen+ (en huisartsen) deze kennen:

• Zwangerschapsvergiftiging

• Een gecompliceerde zwangerschap(pen)

• Hoge bloeddruk

• Hoog cholesterol

• Suikerziekte (diabetes mellitus)

• (Hormonale) migraine

• Roken

• Vroege overgang

• Hart- en vaatziekten in de familie

• Te zwaar (buikomvang boven 80 cm)

• Stress/te weinig slaap

• Te weinig beweging

Zwangerschapsvergiftiging

Een risicofactor die in veel lijstjes niet naar voren komt, maar wel heel belangrijk is, is als je tijdens je zwangerschap een (ernstige) zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie) hebt doorgemaakt. Een zwangerschapsvergiftiging wordt gekenmerkt door een hoge bloeddruk en eiwitten in de urine. Ongeveer 3-5% van alle zwangeren krijgt een zwangerschapsvergiftiging en heb jij bijvoorbeeld PCOS dan is deze kans groter. 

Bij deze groep zie je vaak, ook na vele jaren, nog klachten zoals enorme vermoeidheid, moeite met prikkelverwerking en concentratieproblemen. Een kwart van de vrouwen die een zwangerschapsvergiftiging heeft doorgemaakt, toont al tekenen van hartfalen. Er wordt een verdikte hartspier gezien, schade aan de vaatwand of een verhoogde bloeddruk. Maar ook de kans op andere hart- en vaatziekten in de toekomst is verhoogd. 

Voor deze groep is het juist belangrijk om een gezonde leefstijl na te streven omdat hun risico op hart- en vaatziekten in de toekomst verhoogd is. Eigenlijk is de zwangerschap een soort van stresstest voor hun hart en vaten geweest. In de meeste gevallen verloopt de zwangerschap goed en herstelt de hart- en vaatfunctie weer. Maar bij een deel blijven deze veranderingen aanwezig en geeft het risico’s voor de toekomst. De oorzaak van een zwangerschapsvergiftiging is nog steeds onduidelijk, daarom is het ook lastig te voorspellen wie in de toekomst meer risico heeft op hart- en vaatziekten. Follow-up van deze groep is echt belangrijk.

Wanneer naar de dokter?

Heb jij last van een of meerdere risicofactoren dan is het belangrijk om hierop te (blijven) letten,  je getallen te kennen (laat je bloedwaarden en bloeddruk regelmatig meten) en blijf werken aan een gezonde leefstijl. Bij (vage) klachten is het altijd goed om contact op te nemen met de huisarts en dit te bespreken. Laat je niet zomaar wegsturen en vraag bij aanhoudende klachten een verwijzing naar een cardioloog die oog heeft voor het vrouwenhart.

Wil je meer weten? Er zijn een paar  goede, informatieve boeken over het vrouwenhart die de moeite waard zijn om te lezen!

• Het vernieuwde boek ‘Het vrouwenhart’ van cardioloog Janneke Wittekoek (februari 2024)

• ‘Hart voor vrouwen’ van cardioloog Angela Maas

Ook zijn er websites beschikbaar:

• De stichting Het Vrouwenhart, www.vrouwenhart.nl. Zij zetten zich in voor het vrouwenhart!

• De Hart Stichting. www.hartstichting.nl. Hier vindt je algemene informatie over hart- en vaatziektes.

*Bron