Alles over hartkloppingen bij vrouwen

Je voelt je hart in je borst bonken. Het klopt snel of zelfs onregelmatig en je hebt het gevoel dat het af en toe overslaat. Herkenbaar? Dan ben je niet de enige, want ruim een miljoen Nederlanders hebben last van hartritmestoornissen. Het is dan ook dagelijkse kost in de spreekkamer van Cycle expert en cardioloog en vrouwenhart-expert Janneke Wittekoek. Ze neemt ons stap voor stap mee in de wereld van hartkloppingen bij vrouwen.

Dit interview met jou over hartkloppingen is op veler verzoek van onze lezeressen. We schrokken er een beetje van hoe vaak vrouwen er last van lijken te hebben.

‘Ik kom het inderdaad zeer regelmatig tegen in mijn praktijk en merk dat het voor veel mensen iets beangstigends heeft. En ja, het is ook een vervelend gevoel. Ik ben nu zelf 52 en heb er af en toe ook last van. Gelukkig kan ik heel vaak de conclusie trekken dat je te maken hebt met een gezond hart. Dan zijn de hartkloppingen een gevolg van leefstijl, of van andere dingen. Er is een lange waslijst aan factoren die je hartritme beïnvloeden.’

Hoe stel je een juiste diagnose?

‘Als een vrouw bij mij komt met een hartritmestoornis-klachten, begin ik met een cardiologisch onderzoek waarbij van alles aan bod komt. Is de hartspier normaal, functioneren de hartkleppen goed, zitten er geen ontstekingen in, of vocht rond dat hart? Ook controleer ik of de doorbloeding van de hartspier goed is en ik kijk naar erfelijke factoren. Zitten er hart en vaatziekten in de familie? Ten slotte check ik de risico factoren zoals hoge bloeddruk, cholesterol, suikerziekte en overgewicht. Op basis van dat onderzoek kan ik een inschatting maken hoe groot de kans is dat de hartritmestoornissen uit een ziek hart voortkomen.’

Het hart is gezond, wat dan?

‘Dan is een bloedonderzoek de volgende stap. We weten bijvoorbeeld dat als je schildklier te snel werkt, je hart daardoor enorm wordt aangejaagd. We checken ook je ijzergehalte. Als je hb-gehalte laag is gaat je hart dat namelijk compenseren door sneller te kloppen. Bij vrouwen die heftig menstrueren zie je regelmatig dat bloedarmoede de reden is voor hartkloppingen. Verder kijk ik in het bloed naar bepaalde ontstekingsstoffen.’

Een belangrijke oorzaak voor hartkloppingen bij vrouwen

‘Nu belanden we bij een belangrijke oorzaak voor hartkloppingen bij vrouwen: hormonen. Vooral bij vrouwen in de overgang zijn hartkloppingen een bekend probleem. Maar ook jongere vrouwen die niet in de overgang zijn of vrouwen die zwanger zijn kunnen hier last van hebben. Dat zijn dan de - cyclus gerelateerde ritmestoornissen. Onderzoek laat zien dat het vrouwelijk hormoon oestrogeen hierin een belangrijke rol speelt. We weten dat dit hormoon een beschermend effect heeft tegen overslagen van het hart en ook de vaatwand beschermt. Bij vrouwen in de overgang daalt het oestrogeen gehalte. Bij vrouwen met een menstruele cyclus zie je dat zij vlak voor de ovulatie het minst last hebben van hartkloppingen: precies tijdens de oestrogeenpiek dus. Dat verklaart meteen waarom vrouwen sowieso gevoeliger zijn voor hartritmestoornissen dan mannen. Waarom de ene vrouw er meer last van heeft dan de andere? De ene vrouw maakt meer oestrogeen aan dan de andere. Er spelen ook erfelijke factoren een rol.’

Slaap speelt ook een belangrijke rol

‘Een zeer belangrijke is de factor slaap. Zeker bij vrouwen in de overgang, maar ook tijdens bijvoorbeeld  de zwangerschap. Dat zijn zulke heftige periodes, je moet iedere nacht bijna een coma achtige slaap hebben om daar goed van te herstellen. Als je daarop inboet, neemt je veerkracht steeds meer af. Je hele zenuwstelsel komt een tandje hoger te staan en als je meer vermoeid bent kun je last krijgen van een versnelde hartslag. Bij vrouwen in de overgang is slapen juist vaak een probleem en krijg je dus meer last tijdens de overgang van hartkloppingen.

Als je met je zenuwstelsel in het te hoge gebied terechtkomt omdat je lichaam niet goed herstelt, kun je in een negatieve spiraal terechtkomen. Je ziet bij deze vrouwen vaak een heel verhaal ontstaan: ze gaan slechter slapen, staan daardoor op scherp, drinken overdag een extra kop koffie om wakker te blijven.  Dan komt het effect van de cafeïne eroverheen. ‘s Avonds drinken ze een wijntje om toch even te ontspannen. Voilà: het effect van de alcohol komt erbovenop. Je krijgt op deze manier vlek op vlek en steeds meer last van die hartkloppingen.’

Wat kunnen de gevolgen daarvan zijn?

‘Het hartritme wordt geregeld door een prikkelgeleidingssysteem. Dit is een netwerk van speciale cellen in de hartspier. Als je hart overslaat is er eigenlijk sprake van een te vroege hartslag. Die vroege hartslag voel je niet, maar de slag die daarna komt compenseert de te vroege slag, en dat voel je als een bons. Als een hart niet voldoende zijn rust krijgt, wordt het steeds makkelijker om zo’n extra slag te genereren. Op een gegeven moment kan een bepaalt gebied in het hart letterlijk de competitie aangaan met je normale hartritme. Je normale ritme is bijvoorbeeld 70 slagen per minuut en als het gebied in de boezem dat zorgt voor zo’n overslag voldoende wordt gevoed, vuurt die gewoon 5x achter elkaar. Dat geeft een heel onrustig, naar gevoel.’

Waarom ervaren veel vrouwen juist hartkloppingen in bed of in rust?

Dat is op zich een logisch moment. Overdag is je hartslag hoger door de activiteiten die je onderneemt. De kans dat je de hartkloppingen of overslagen merkt is dan lager en het verschil is ook kleiner in snelheid. Zodra je in de avond op de bank zit of in bed ligt dan komt je hart tot rust en daalt je hartslag. Je bent je dan sowieso veel bewuster van je hartslag en het verschil merk je dan sneller op.

Zijn hartkloppingen of overslagen gevaarlijk?

 ‘De meeste ritmestoornissen zijn niet direct levensbedreigend, maar ik merk zelf ook dat het een angstig gevoel kan geven dus begrijp deze vrouwen goed. Vrouwen krijgen vaak te horen: ‘Oh joh dat hart is helemaal goed, daar hoef je je geen zorgen over te maken.’ Maar een groot deel van de vrouwenmensheid is daar niet mee geholpen, want je wordt belemmerd door die klachten. Bovendien kunnen we het hart heel elegant ondersteunen waardoor je kwaliteit van leven verbetert en je een patroon kan doorbreken en toch weer wat meer te werken aan bijvoorbeeld slaappatroon en leefstijl. Bij de vrouwen in mijn spreekkamer kijk ik daarom heel goed aan welke knoppen we kunnen draaien. Hormoonsuppletie voor meer balans  kan goed werken. Maar ook een hele lage dosering bètablokkers om het hart chemisch te beschermen tegen prikkels. Dat geeft  rust, dan kan het hart ook een beetje bijkomen en als het dan wat beter gaat en het leefstijlpatroon is doorbroken kun je rustig aan gaan kijken hoe het voelt zonder medicijnen.’ Maar het is wel belangrijk om hier te kijken met een holistische blik, leefstijl speelt echt een rol en maatwerk is nodig.

Wanneer is het tijd om wel naar je huisarts te gaan?

‘Je moet ten eerste leren om zelf je pols te voelen. Hoe dat moet kun je vinden via de website van de Hartstichting. Je kunt ook een tracker aanschaffen die een signaal afgeeft als je hartritme onregelmatig is. Als je een hele onregelmatige polsslag blijkt te hebben moet je naar de huisarts. Ook wanneer je bijkomende klachten hebt, zoals vermoeidheid, pijn op de borst, duizeligheid of het gevoel flauw te vallen, is het aan te raden even een bezoek aan de huisarts te brengen.’ De huisarts kan een aantal dingen doen zoals het maken van  een ecg van je hart, het meten van bepaalde bloedwaardes (zoals hb niveau, de schildklierfunctie, de calcium/kalium concentratie of dat er sprake is van een ontsteking). Op die manier kunnen een aantal zaken al worden uitgesloten.’