ADHD, hartklachten en hormonale klachten. Hoe zit het precies?

ADHD wordt vaak gemist als diagnose met als gevolg dat vrouwen eindeloos lang doorlopen met ernstige stress. Want ADHD en ADD betekent in de meeste gevallen levenslange stress. En chronische stress is misschien wel een van de veroorzakers van hart en vaatproblemen maar ook (verergering) van hormonale klachten.

Cycle ging in gesprek met psychiater Sandra Kooij, cardioloog Janneke Wittekoek en gynaecoloog Dorenda van Dijken over het verband tussen ADHD, hormonen en het hart. Deze drie dames hebben inmiddels de handen ineen geslagen en hebben het H3- netwerk opgezet met als doel om gecombineerde zorg te stimuleren als het gaat over het hoofd, hart en hormonen.

We beginnen bij het begin.

Wat is ADHD

De afkorting ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder en kenmerkt zich eigenlijk door drie kernactiviteiten: concentratieproblemen, impulsiviteit en hyperactiviteit (al hoeft dit niet altijd, in dat geval noemen we het ADD) en deze kenmerken moeten in de kindertijd al aanwezig zijn (voor het 12e levensjaar). Je moet hier dus altijd al last van hebben gehad. ADHD gaat niet altijd over met het ouder worden. Het is vaak een levenslang probleem.

In de praktijk betekent dat je iemand met ADHD kan herkennen aan de volgende kenmerken:

• snel zijn afgeleid

• van hak op de tak springen in je hoofd en in je verhaal

• vaak te laat komen op afspraken en dingen kwijt zijn (sleutels bijvoorbeeld)

• zich een televisie voelen met 10 kanalen die tegelijk aan staan

• alles horen en zien in hun omgeving

• moeite hebben met iets afmaken of te beginnen

• vaak dingen uitstellen

• weinig overzicht hebben, slecht kunnen organiseren en plannen

• vaak moe zijn van ‘alles’, je moet immers hard werken om alles voor elkaar te krijgen

• twijfelen over dingen, van wat je wilt eten tot aan grotere dingen

• geen filter hebben op wat je denkt en voelt (je bent een flapuit), je gedachten en emoties gaan maar door en gaan alle kanten op

• veel praten

• beweeglijkheid, veel moeten sporten

• innerlijke onrust, een hoofd vol

• vreetbuien

• impulsief veel geld uitgeven of bijvoorbeeld opeens op reis gaan

• veel wisselen van baan of bijvoorbeeld partner

Bij ADD heb je last van concentratieproblemen maar mis je de hyperactiviteit (de drukte en impulsiviteit). Vrouwen hebben twee keer zo vaak ADD dan mannen. Ongeveer 30% van de vrouwen met de diagnose ADHD heeft ADD terwijl dat 10% is bij de mannen. Mensen met ADD zijn vaak meer in zichzelf gekeerd en meer dromerig waardoor de diagnose vaak wordt gemist bij deze groep. Overigens heeft het merendeel van de vrouwen dus wel het gecombineerde type ADHD en zijn ze vaak druk en impulsief. Bij vrouwen uit zich dat vaak in heel veel praten zonder een filter.

Is er een verband tussen ADHD, hartproblemen en hormonale klachten?

Er zal nog veel onderzoek gedaan moeten worden om precies te achterhalen wat het verband is tussen ADHD, hormonale klachten en het hart. Veel is nog niet duidelijk. Maar wat weten we wel?

Met name vrouwen met ADHD blijven door bikkelen en ervaren veel stress. Ze komen vaak te laat, ze halen deadlines niet en missen afspraken. Dat geeft een leven lang intense stress. Ze kunnen zomaar vijf keer overspannen raken in hun leven. Niet omdat ze ‘nooit iets leren’ maar omdat ze het niet overzien en geen rem hebben.

Mensen met ADHD hebben ook vaak vanaf de kindertijd een slaapstoornis. Te weinig slapen of te laat slapen heeft een enorme impact op de gezondheid, alsof je in een permanente jetlag zit. Het kan leiden tot overgewicht, diabetes en hartklachten maar ook tot uitputting, depressie en paniekaanvallen.

Jarenlange intense stress, een slaapstoornis, al dan niet gecombineerd met een depressie of paniekaanvallen, het is een gevaarlijke mix die kan leiden tot veel ellende. Het kan leiden tot hartklachten zoals hartkloppingen, drukkende pijn op de borst of een vaatspasme van de kleine vaatjes rondom het vrouwenhart. Ook levert het vaak meer klachten op tijdens de overgang. Vrouwen met hartklachten en ADHD zijn ook vaak een stuk jonger dan vrouwen met hartklachten die geen ADHD hebben. Overgang is dus niet de enige reden voor het ontstaan van klachten. Er is meer aan de hand.

Dopamine en oestrogeen zijn top!

Beperkt onderzoek wijst uit dat oestrogeen zich vergelijkbaar gedraagt in de hersenen als het gelukshormoon dopamine. Dopamine is een neurotransmitter. Dat is een boodschapper stof die er voor zorgt dat de zenuwcellen met elkaar ‘praten’ in de hersenen en zorgt onder andere voor overzicht en controle. Het hormoon oestrogeen doet dat ook! We weten dat mensen met ADHD minder dopamine in hun hersenen aanmaken en stress is ook nog eens een oorzaak voor een verlaagde hoeveelheid dopamine.

In de eerste fase van de cyclus, de folliculaire fase die ongeveer 2 weken duurt, wordt er steeds meer oestrogeen aangemaakt. Met als piek de eisprong. In deze fase van de cyclus voel de meeste mensen zich beter en dat geldt ook voor mensen met ADHD. Ze hebben minder last van stemmingswisselingen en minder drukte in het hoofd. ADHD symptomen zijn in deze fase zeker aanwezig, maar door de aanmaak van oestrogeen gaat het allemaal net even wat makkelijker. Ook als je medicatie voor ADHD slikt, werkt dat in deze periode het beste en ervaar je het meeste effect. Oestrogeen is net als dopamine dus eigenlijk top!

Als gedurende de tweede helft van de cyclus het oestrogeenniveau flink daalt, heeft ook een niet-ADHD brein daar last van. Door stemmingswisselingen, je niet gefocust voelen, je chaotisch voelen enzovoort. Het brein dat sowieso al ADHD heeft en dus sowieso al minder dopamine aanmaakt, heeft het in deze periode nog veel en veel lastiger. Vaak verergeren de bestaande ADHD kenmerken in deze periode. Je mist immers oestrogeen en je hebt een tekort aan dopamine. Dat is dus dubbelop!

Ook als mensen bijvoorbeeld zwanger worden, of tijdens de periode na de bevalling (kraambed) of tijdens de overgang, gaan de hormonen alle kanten op. Deze fases van hormonale wisselingen hebben op iedereen invloed maar zeker ook op mensen met ADHD. De hormonale wisselingen geven stress in lichaam en geest en dat verergert de klachten alleen maar. Het is juist in deze periodes dat vooral mensen met ADHD opeens meer klachten kunnen krijgen of zich anders gaan voelen. De diagnose ADHD wordt ook vaak pas rond de overgang gesteld. Waarom zou je denken? Veel vrouwen hebben het altijd goed kunnen compenseren in hun leven maar tijdens de overgang met hormonale wisselingen lukt het opeens niet meer en gaat het mis. Het grote nadeel van deze late diagnose is natuurlijk dat iemand al heel lang heeft rondgelopen in een constante staat van stress.

Ik heb ADHD en last van hormonale schommelingen en hartklachten, wat nu?

Er is geen one size fits all oplossing en maatwerk blijft nodig om te kijken wat het beste werkt. De stress die ontstaat door ADHD is niet iets wat je zomaar oplost. Praten helpt maar praten helpt zeker niet alleen. Medicatie is vaak nodig om te zorgen dat de dopaminespiegel wordt verhoogd. Dat zijn stimulerende medicijnen voor het brein. Je kan er ook voor kiezen om (ook) de oestrogeen spiegel te verhogen en stabiel te houden. Dit kan door bijvoorbeeld de anticonceptiepil te slikken zonder een stopweek of hormoonsuppletie als je bijvoorbeeld in de overgang bent. Problemen met het hart zullen weer aangepakt moeten worden met medicijnen voor het hart in overleg met een cardioloog.

In de praktijk betekent dat een multidisciplinaire aanpak nodig is om een goede behandeling op te stellen. Helaas ontbreekt nu nog vaak de nodige kennis, bewustwording en samenwerking bij de meeste artsen. Gelukkig is er nu een mooi H3 netwerk opgezet waar zowel ervaringsdeskundigen als zorgprofessionals terecht kunnen voor meer informatie, samenwerking en kennisoverdracht.

Wil jij meer weten over het H3 netwerk? Kijk dan eens op www.h3-netwerk.nl. Wij zijn fan!