Wat moet je weten over Pap-uitslag en wat is hun betekenis

Het laten maken van een uitstrijkje, dat duurt gemiddeld zo 10 minuten, hoort vast niet bij je favoriete bezigheden. Al is het omdat je vagina tijdens het onderzoek wordt voorzien van een eendenbek - een spreider die door de gynaecoloog wordt gebruikt om in de vagina de baarmoedermond te kunnen bekijken. Daarbij zijn de meeste vrouwen ook bang voor de uitslag. Dat is vaak gelukkig niet nodig.

Waarom moet je een uitstrijkje laten maken?

De cellen in onze baarmoedermond en -hals delen zich – net als onze huid - voortdurend. Vindt er een ontregeling plaats in de celdeling, zoals een ontsteking of infectie, dan kan er een afwijking ontstaan. Deze afwijking wordt ook wel dysplasie genoemd. Doorgaans ruimt ons lichaam deze afwijkende cellen zelf op, maar wanneer dit niet het geval is wordt er van een voorstadium van baarmoederhalskanker (cervixcarcinoom) gesproken. Blijft de dysplasie toenemen dan kan er baarmoederhalskanker ontstaan. Dit is niet meteen reden tot paniek. Het proces van voorstadium tot daadwerkelijk baarmoederhalskanker kan wel tien tot vijftien jaar duren.

Humaan Papilloma Virus, oftwel HPV

De ontregeling van de celdeling wordt in de meeste gevallen 98% veroorzaakt door het Humaan Papilloma Virus, in de volksmond HPV. Het virus wordt door middel van seks - zowel penetratie als orale seks - verspreid en geeft doorgaans geen klachten. Van alle seksueel actieve vrouwen in Nederland is 90% besmet met dit virus. In sommige gevallen lukt het het lichaam niet om het virus op te ruimen. Bijvoorbeeld vrouwen die roken. Omdat roken hun weerstand kan verlagen, zullen ze het virus niet opruimen. Zij zijn dan drager. Vrouwen die het virus dragen lopen dan een groter risico op het Humaan Papilloma Virus dat uiteindelijk voor een voorstadium van baarmoederhalskanker kan zorgen. Wanneer je drager bent is het belangrijk om regelmatig uitstrijkjes te laten maken.

Liever geen HPV oplopen? Het gebruik van een condoom, zorgt voor 70% minder kans op een besmetting. Dat geldt ook voor orale seks, er liggen niet voor niks condooms met smaakjes in de schappen. Maar realiseer je dat HPV zeer besmettelijk is en bijna iedereen wel eens een besmetting meemaakt. In de meeste gevallen is het geen probleem en ruimt het lichaam dit vanzelf op.

Vaccinatie tegen HPV

HPV is seksueel overdraagbaar en als je eenmaal seksueel actief bent, maakt vrijwel iedereen in zijn of haar leven een keer een HPV-infectie mee. Hier merk je zelf trouwens niks van. Het virus geeft verder geen klachten. In de meeste gevallen ruimt je lichaam het virus dus vanzelf weer op, maar sommige vrouwen blijven het virus bij zich dragen. Hierbij speelt roken helaas een belangrijke rol: Vrouwen die roken ruimen het virus veel moeilijker op. Een reden te meer om niet (meer) te roken! Een inenting tegen het HPV-virus kan een slechte uitslag van een uitstrijkje voorkomen, al is het zeker geen garantie. De inenting is het meest effectief als je op dat moment geen HPV-infectie hebt en wanneer het op jonge leeftijd gebeurt. Daarom zit inenting in het rijksvaccinatieprogramma voor jonge meisjes. Uiteraard kies je zelf (of je ouders) of je deze vaccinatie wilt of niet.

Ben jij als meisje niet gevaccineerd en wil je dit toch wel? Het is mogelijk om je op latere leeftijd te laten inenten, al wordt het dan (nog) niet vergoed. Het lastige is bovendien dat inenten mogelijk minder zinvol is als je een actieve HPV-infectie hebt of hebt gehad. Of je momenteel geïnfecteerd bent, kun je zonder uitstrijkje eigenlijk niet weten. Mocht je een goede uitslag van je uitstrijkje hebben, zou je dus wel kunnen overwegen je alsnog te laten inenten.

Ben je gevaccineerd tegen HPV? Dan loop je zeker een verminderde kans op het pap virus, maar de kans is niet uitgesloten. HPV bestaat namelijk uit meer dan 100 soorten, waarvan 12 kanker kunnen veroorzaken. Met een inenting worden er twee varianten gedekt, die samen verantwoordelijk zijn voor 70% van alle baarmoederhalskanker gevallen. Ben je gevaccineerd tegen HPV? Dan ben je ingeënt tegen HPV 16 en 18 - de grote boosdoeners. Wel zijn er nog 13 andere soorten die veel minder agressief en schadelijk zijn.

Kanttekening: Wanneer je positief wordt getest op Pap wordt er niet bij de uitslag vermeld om welke vorm van HPV het gaat.

Wanneer moet je naar de huisarts?

Iedereen kan last hebben van dysplasie, maar vanaf je dertigste neemt de kans op een afwijkende uitslag toe. Wanneer je rondloopt met een vorm van het HPV kan je last hebben van bepaalde symptomen, maar dat hoeft niet. Daarbij hebben niet alle vrouwen met een afwijkend uitstrijkje het HPV-virus in hun bloed. Er zijn ook andere afwijkingen van het uitstrijkje die niet HPV gerelateerd zijn. Zo kan een irritatie van de baarmoedermond of een schimmelinfectie ook een afwijkende uitslag geven. De meest voorkomende symptomen zijn:

• Contactbloedingen, dat zijn bloedingen (kort) na of tijdens de seks.

• Intermenstruele bloedingen, bloedingen tussen twee menstruaties in

• Overmatige afscheiding, grotere hoeveelheid en dikkere substantie van de afscheiding.

• Bloedingen na de overgang, bloedingen die optreden na een jaar niet te hebben gemenstrueerd. Let wel: dit symptoom past enkel bij baarmoederkanker.

In al deze gevallen adviseren je naar je huisarts te gaan om dit te bespreken. Wacht niet je oproep af voor het bevolkingsonderzoek maar ga op eigen initiatief naar je huisarts!

De verschillende Pap uitslagen uitgelegd

De uitslagen van Pap - afkomstig van George Papanicolauo, een Griekse arts die de indeling van de uitslagen van uitstrijkjes maakte - worden uitgedrukt in cijfers van één tot en met vijf. In de beschrijving van de uitslag van het uitstrijkje staat de zogenaamde KOPAC score. Die geeft uitgebreidere en betere informatie dan de Pap classificatie. Dat is dan ook de reden dat artsen naast de Pap uitslag ook werken met de KOPAC score.

Pap 0: Het uitstrijkje is niet goed te beoordelen, er was mogelijk teveel bloed. Het uitstrijkje moet in dit geval opnieuw worden uitgevoerd.

Pap 1: Het uitstrijkje is goed. De cellen zijn normaal en je mag over vijf jaar terugkomen voor een check. Heb jij bij het uitsrijkje op je 40e nog steeds een goede uitslag en geen HPV, dan mag je na 10 jaar je weer melden.

Pap 2: Een klein gedeelte van de cellen in de baarmoedermond is anders dan normaal. In de meeste gevallen ruimt het lichaam deze cellen uit zichzelf op. Bij Pap 2 en HPV positief verwijst de huisarts je door naar de gynaecoloog voor een colposcopie (met een vergrootglas kijken naar en aankleuren van je baarmoedermond), maar behandeling is zelden nodig. Pap 3a: Er is sprake van licht of matige afwijkende cellen. Pap 3b: Er zijn meer afwijkende cellen dan bij pap 3a. Dit hoeft niet kwaardaardig te zijn.

Pap 4: De afwijking van de cellen bij pap4 is nog sterker dan bij 3b. In 90% van de gevallen is bij een pap 4 uitslag de behandeling een lisexcisie. Pap 5: Er zijn sterk afwijkende cellen gevonden. Verder onderzoek is noodzakelijk, want de kans op baarmoederhalskanker is nu aanwezig. Er wordt een biopt uitgevoerd.