wat zijn de lichamelijke en mentale gevolgen van de anticonceptiepil op de lange termijn?

Laten we vooropstellen dat de combinatiepil een van de veiligste en meest betrouwbare methodes is om een zwangerschap te voorkomen. Heb je geen risicofactor (zoals roken of overgewicht) dan hoef je je geen zorgen te maken over het langdurig slikken van de pil. Toch blijft de pil een medicijn en zoals alle medicijnen bijwerkingen kennen, heeft de pil die ook. In de meeste pilsoorten zitten synthetische oestrogeen en progestageen en daar reageert elk lichaam en geest weer anders op. Zo krijgt de een grotere borsten van het slikken van de pil en de ander houdt meer vocht vast. Ook kan de pil je testosteron hormoon onderdrukken waardoor sommige minder zin krijgen in seks. Vaak verdwijnen deze klachten na ongeveer drie maanden en helaas is het niet te voorspellen of je last krijgt van deze bijwerkingen.

De pil en fysieke bijwerkingen

Bij de meeste gebruikers veroorzaakt de combinatiepil weinig risico voor de fysieke gezondheid. De kans op ernstige bijwerkingen zoals trombose en hart- en vaatziekten is dan ook klein maar niet nul. Vooral in het eerste jaar bestaat dit kleine risico. Ook rokers en vrouwen die ouder zijn dan 35 jaar en in een zwangerschap last hebben gehad van hoge bloeddruk lopen een extra risico. Let wel: de zogenaamde 4e generatie pillen (Yasmin, Yaz en Diane 35), die ook goed zijn tegen puistjes en neerslachtige stemmingen, zorgen wel voor een hoger risico. Om die reden worden deze pillen tegenwoordig eigenlijk ook niet meer geadviseerd.

In het eerste jaar dat je de pil slikt is de kans op trombose het hoogste en daarna gelijkblijvend iets lager. De kans op baarmoederhalskanker neemt bij langdurig pilgebruik - langer dan 10 jaar - licht toe, maar dat verschil is zo minimaal dat je je ook daarover geen zorgen hoeft te maken. Echter, bij vrouwen die de pil langdurig na [DvD2] het veertigste gebruiken neemt het risico op borstkanker wel toe. De kans op baarmoederkanker en eierstokkanker is daarentegen bij pilgebruik licht verminderd, maar ook hier geldt dat het verschil minimaal is.

De pil en vruchtbaarheid

Er gaan meerdere fabeltjes de ronde dat de anticonceptiepil van invloed zou zijn op je vruchtbaarheid, maar vergeet die direct. Zodra je stopt met het gebruik van de pil, ben je – uitzonderingen daargelaten – direct vruchtbaar. Blijft je menstruatie lang(er) uit, dan heeft dat andere oorzaken. Ook werd er lang gedacht dat het doorslikken van de pil, dus zonder stopweek, slecht was, maar dat kan geen kwaad. Het kan zelfs in sommige gevallen voordelig zijn om de pil continu te gebruiken. Dit kan goed zijn bij bijvoorbeeld endometriose, pms klachten of hormonale hoofdpijn of migraine.

De pil en mentale bijwerkingen

Inmiddels is aangetoond dat het gebruik van de combinatiepil leidt tot veranderingen in het brein van de pilgebruiker maar we weten nog niet wat precies en wat de gevolgen hiervan zijn. Meer onderzoek is nodig. Maar wat weten we wel?

Een deel van de pilgebruikers, circa 4 tot 10%,ervaart psychische klachten van de pil zoals stemmingswisselingen, een verminderde seksuele zin en opwinding of voelt zich neerslachtig door de pil. Zeker als je een geschiedenis hebt van neerslachtigheid of depressie, is het verstandig om dit goed in de gaten te houden want heb je eenmaal een depressie gehad (en is deze niet goed behandeld) dan is er een grotere kans op nog een depressie.

De pil bij tieners

Bijna alle vrouwen gebruiken ooit in hun leven de pil en de meesten van hen starten het gebruik als tiener. Maar vooral bij jonge meiden is het pilgebruik niet zonder risico, zo blijkt uit (beperkt) onderzoek. Een onderzoek uit 2019 concludeert dat dat het gebruik van orale hormonale anticonceptie bij vooral jonge meiden het risico op een depressie vergroot, zowel in de tienerjaren als op volwassen leeftijd.

Het risico op mentale bijwerkingen is in de richtlijnen voor de huisartsen vastgelegd om dit te bespreken. Maar het is ook heel belangrijk dat de pilgebruiker zelf goed in de gaten houdt hoe ze reageert op de pil.  

check jouw anticonceptiemethode af en toe

Het maakt niet uit of je de pil één of twaalf jaar slikt, maar dat neemt niet weg dat het goed is om na een paar jaar te kijken of de pil nog steeds de beste anticonceptie is voor jou. Wellicht ben je in die periode gaan roken of wat kilo’s aangekomen. In dat geval is het wel verstandig om af te stappen van de pil omdat de pil  in combinatie met tabak wordt afgeraden in verband met een verhoogd risico op trombose. Ook als je rond de 50 bent is het verstandig om met de anticonceptiepil te stoppen[DvD1] in verband met een verhoogd risico op borstkanker. Wil je dan toch hormonen gebruiken om de symptomen van de overgang tegen te gaan, dan is het raadzaam om over te stappen naar hormonale suppletie therapie. De pil helpt niet tegen overgangsklachten en hormoontherapie is veiliger.

Heb je toch het idee dat de pil klachten veroorzaakt? Luister dan naar je lichaam en je geest en neem contact op met je huisarts. Er zijn verschillende soorten pillen en ook andere anticonceptiemethoden. Zo weet je zeker dat je anticonceptie gebruikt dat voor jou geschikt is.

Ben je benieuwd naar de alternatieve anticonceptiemethodes, hun bijwerkingen en of ze door de verzekeraar worden vergoed? Klik hier om te kijken naar ons overzichtsartikel.

Bronnen:

• Oral contraceptive use in adolescence predicts lasting vulnerability to depression in adulthood, https://acamh.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/jcpp.13115L Association of Hormonal Contraception With Depression - PubMed (nih.gov)

• Larsen SV, Mikkelsen AP, Lidegaard O, Frokjaer VG. Depression Associated With Hormonal Contraceptive Use as a Risk Indicator for Postpartum Depression. JAMA Psychiatry 2023.

• Lisofsky N, Riediger M, Gallinat J, Lindenberger U, Kuhn S. Hormonal contraceptive use is associated with neural and affective changes in healthy young women. Neuroimage 2016

• Gingnell M, Engman J, Frick A, et al. Oral contraceptive use changes brain activity and mood in women with previous negative affect on the pill--a double-blinded, placebo-controlled randomized trial of a levonorgestrel-containing combined oral contraceptive. Psychoneuroendocrinology 2013.

• Skovlund CW, Morch LS, Kessing LV, Lidegaard O. Association of Hormonal Contraception With Depression. JAMA Psychiatry 2016. (edited) 

• Zettermark S, Perez Vicente R, Merlo J. Hormonal contraception increases the risk of psychotropic drug use in adolescent girls but not in adults: A pharmacoepidemiological study on 800 000 Swedish women. PLoS One 2018