Een gebroken hart: het bestaat echt!
‘Zaken die spelen in je hoofd hebben een direct effect op het hart. Het gebroken hartsyndroom is daar het ultieme voorbeeld van: een stressreactie die zó heftig is, dat de hartspier tijdelijk verlamt raakt. De oorzaak is zware, emotionele stress, meestal veroorzaakt door een bepaalde vorm van verlies of plotselinge, hevige lichamelijke pijn. De hoge dosering stresshormonen die dan vrijkomt, kan zorgen voor ernstig hartfalen.’
Dat merk je door pijn op de borst, kortademig zijn, benauwdheid, zweten en misselijkheid. Symptomen die lijken op een hartinfarct. Janneke: ‘Maar er is een groot verschil. Een hartinfarct wordt veroorzaakt door een afgesloten kransslagader. Bij een gebroken hart syndroom zien we dat de vaten netjes open zijn. De problemen ontstaan doordat het hart aan onderkant niet meer samenknijpt, maar aan de bovenkant juist heel sterk.’ Van alle patiënten in Jannekes praktijk met hartinfarct-achtige klachten, blijkt ongeveer 1% een gebroken hart syndroom te hebben. Het komt dus niet heel vaak voor gelukkig. `Je kunt er heel ziek van worden en een zwaar gebroken hart syndroom is full blown dodelijk. Maar meestal heeft de ziekte een mild verloop en herstelt de knijpkracht van het hart zich met behulp van medicijnen binnen drie tot zes maanden.’
Gek genoeg is 90% van de slachtoffers van het gebroken hart syndroom vrouw
Het is duidelijk: het gebroken hart syndroom is geen verzonnen ziekte, maar een serieuze aandoening. Wittekoek spreekt uit ervaring. ‘Ik zal nooit vergeten dat ik een kind moest reanimeren. Het kind overleefde het niet en de vader kreeg ter plekke een hartinfarct. Zoveel acuut verdriet, waarbij zoveel stresshormoon vrij kwam, zijn hart raakte letterlijk verlamd.’ Dit gebeurde een man, maar gek genoeg is 90% van de slachtoffers van het gebroken hart syndroom vrouw. Het vrouwenhart is er dus kennelijk gevoeliger voor. ‘Je ziet dat bijvoorbeeld duidelijk in gebieden waar een natuurramp heeft plaatsgevonden, een aardbeving of overstroming. Vooral vrouwen in deze gebieden vertonen deze reactie op extreme stress.’
Waarom zijn vrouwen vatbaarder voor een gebroken hart? Dat weet de medische wereld nog niet zo goed. Het fenomeen doet zich met name voor bij vrouwen van boven de 60, wat er op kan wijzen dat ons zenuwgestel kwetsbaarder wordt met het verstrijken van de jaren. Klinkt alsof het hormoongerelateerd is, maar aan die uitspraak waagt Wittekoek zich niet: ‘Ik kan niet zeggen dat de overgang van invloed is op het gebroken hart syndroom. Er lijkt een logische samenhang te zijn met het lager worden van het oestrogeengehalte, maar het is nog niet uitgebreid onderzocht.’
Stressgerelateerde klachten spelen steeds vaker een rol bij hart- en herseninfarcten, ziet Janneke. ‘Vroeger had ik een klein briefje onder mijn toetsenbord liggen en daar hield ik op bij welke vrouwen stress de oorzaak was van een infarct. Tegenwoordig redt ik het niet meer met een briefje, ik heb een database vol. Dat heeft alles te maken met onze 24 uurs economie. Er zijn zoveel jonge vrouwen die alle ballen in de lucht moeten houden en daar stress van ondervinden. De meeste vrouwen kunnen dat heel lang volhouden, maar op gegeven moment komen ze met hartklachten bij mij terecht.’
Zoals gezegd is een gebroken hart syndroom vrij zeldzaam en een uiterste consequentie van wat stress met het hart kan doen. ‘Wat we echter nog niet zo lang weten, is dat emotionele stress een sleutelrol speelt in ongeveer een derde (!) van alle hart- en herseninfarcten. Als stress zich vertaalt in in een verhoogde afgifte van adrenaline, kan dat bijdragen tot het verkrampen van de kleine en grote bloedvaten en een stress infarct veroorzaken. Een stress infarct is minder acuut dan een gebroken hart syndroom, maar je kunt er wel degelijk heel veel last van hebben. Ik zie het regelmatig bij vrouwen van rond de 50, het speelt zich dus vaak af rondom - daar is ‘ie weer - de overgang.’
We moeten vooral blijven leven en verliefd worden
Terug naar het gebroken hart syndroom. Liefdesverdriet is moeilijk te voorkomen. We kennen allemaal het gevoel dat er een steen op je borst ligt. Een normale, fysiologische reactie op hartzeer. ‘Ik heb zelf ook mijn portie liefdesverdriet gehad. Ik ken het zware, drukkende gevoel van diep, diep ongelukkig zijn. Niet goed in je ademhaling zitten en steeds diep moeten zuchten om weer wat ruimte te krijgen. De kunst is om niet in een negatieve spiraal te belanden: slecht slapen en dan overdag veel koffie drinken om wakker te blijven. En ‘s avonds een glas wijn omdat je jezelf heel zielig vindt. Zo ga je stress, angst en depressie niet te lijf, je verergert het alleen maar.’
Veel meer aandacht voor de psychologie bij hartproblemen, daar pleit Janneke daarom voor. ‘Met patiënten praten over hoe je de balans terug gaat vinden in je leven. Met alleen een ziektebeeld vaststellen red je het niet, je moet ook luisteren: hoe zijn de zwangerschappen van deze vrouwen geweest, hoe zag hun levensloop er tot nu toe uit. Dat telt allemaal mee in hoe ze hartgezondheid-technisch op hun 50ste voorstaan.’ Hartrevalidatie speciaal voor vrouwen dus. ‘Mannen willen heel simpel hun kracht en endurance terug, die zet je op zo’n loopband en dan kunnen ze na een tijdje weer door het bos joggen. Probleem opgelost, dossier dicht. Vrouwen willen niet dat hen verteld wordt wat ze moeten doen, die willen zelf vertellen. Vrouwen maak je veel blijer met een stukje flexibiliteit en kracht. Yoga, mindfulness en een goed gesprek.’
Kommer en kwel, rondom ons gekwetste hart. Moeten we voorzichtiger worden in de liefde misschien? ‘Zeker niet’, lacht Janneke. We moeten vooral blijven leven en verliefd worden. En accepteren dat het leven ons af en toe vreselijke dingen te bieden heeft. Eelt kweken op de ziel is essentieel. De ervaring leert dat we daar sterker uit komen.’
Wil je meer weten over Hart & Hormonen? Klik hier om het nieuwe boek van Janneke Wittekoek en Dorenda van Dijken te bestellen.
