Vruchtbaarheidsproblemen: wat kan jij zeggen als naaste
Waarom gaan we dit onderwerp eigenlijk het liefst uit de weg?
We weten niet de juiste woorden te vinden en weten we niet wat we moeten zeggen. Daarnaast realiseren we ons niet hoe vaak dit voorkomt. Uit onderzoek blijkt dat gemiddeld 1 op de 6 stellen* te maken met vruchtbaarheidsproblematiek en wordt geconfronteerd met ongewenste kinderloosheid. Best veel mensen dus. Waarom blijft het dan zo vaak onbesproken?
Of iemand nu wel of niet zijn of haar verhaal deelt dat je geen kinderen kan krijgen, is een persoonlijke keuze. Er zijn veel redenen om het wel of niet te doen. Maar het is zeker zo dat er in onze cultuur een bepaald stigma of schaamte leeft over dit onderwerp met als gevolg dat mensen het niet delen vanwege de verkeerde redenen. Zoals de angst om niet goed begrepen te worden of zelfs veroordeeld te worden.
Wat kan jij als naaste doen om te steunen?
Als je iemand kent die moeite heeft om een kindje te krijgen, dan is de manier waarop jij reageert van belang hoe de ander zich voelt in dat proces. We geven je een paar tips hoe je kan reageren.
Eenvoudige vragen zoals ‘Hoe is het nu’ of ‘Kan ik iets voor je doen’ zijn makkelijke en fijne vragen om te stellen. Vaak worden deze vragen enorm gewaardeerd door de ontvanger want de ontvanger bepaal dan zelf of hij of zij iets wil delen en zo ja hoeveel er wordt gedeeld.
Wat kan je beter niet zeggen?
Het feit dat je er wilt zijn voor je vriend(in), collega, zus is natuurlijk op zich al heel fijn. Maar soms is het lastig om de juiste woorden te vinden. Opmerkingen of vragen zoals de volgende voorbeelden kan je beter achterwege laten, ook al bedoel je het goed:
Uiteindelijk gaat het jullie wel lukken hoor!
Ik ken een vrouw die vijf keer een IVF traject heeft gedaan en uiteindelijk op een natuurlijke manier zwanger is geworden. Dus gewoon doorzetten, het gaat jou ook lukken!
Je hebt in ieder geval nog stiefkinderen, dat is tenminste iets!
Je moet gewoon wat gezonder gaan leven dan lukt het vast wel!
Je bent tenminste in goede gezondheid, dat is toch het belangrijkste.
Je kan altijd nog pleegouder worden of adopteren.
Je kan in ieder geval zwanger worden (na een afgebroken zwangerschap).
Je moet je niet zo druk maken, als je minder er mee bezig bent gebeurt het vanzelf.
Focus je in plaats daarvan op zinnen zoals: "Ik vind het zo naar voor je dat jou/jullie dit overkomt", "Kan ik langskomen en iets voor je doen?", "Kan ik iets doen om je/jullie te helpen?"
Geef liever geen ongevraagd advies.
We willen allemaal iemand helpen die verdriet heeft, zeker als je van die persoon houdt. Maar het geven van ongevraagd advies of het stellen van impertinente vragen is een ‘no go’. Het voelt misschien als iets positiefs als je een verhaal vertelt met een goede afloop maar dat hoeft niet voor jouw vriend(in), zus of collega zo te zijn. Jouw goedbedoelde verhaal kan verkeerde verwachtingen wekken. Gewoon het laten weten dat je er voor haar/hem/hen bent is vaak al voldoende.
Ook een opmerking ‘Je moet er niet zo mee bezig zijn. Als je je ontspant dan gaat het echt wel lukken’, kan ongevoelig overkomen. Uiteindelijk is onvruchtbaarheid een medische aandoening die wordt erkend door de WHO. Ontspanning is geen oplossing en de persoon voelt zich er vaak ook niet beter door zoiets te zeggen.
Je hebt tenminste nog……
Hoe vaak hoor je niet ‘je hebt tenminste nog een kind’ (als je graag een tweede wil maar het lukt niet) of ‘je hebt tenminste nog stiefkinderen’ (als je zelf geen kinderen hebt). Goed bedoeld maar vervelend voor de ontvanger om te horen. Want het ondermijnt het gevoel van verdriet wat hij of zij op dat moment voelt.
Wees aardig en geduldig
Als omstander heb je niet altijd door dat de impact van het niet kunnen krijgen van kinderen vaak niet zichtbaar is aan de buitenkant. Het kan best zijn dat jouw vriend(in), broer, zus of bijvoorbeeld collega gebukt gaat onder hoge emotionele en fysieke stress. Of zelfs op dat moment aan het rouwen is om een verlies. Je kan beter zo min mogelijk aannames maken over wat zijn of haar gemoedstoestand op dat moment is. Het kan goed zijn dat zij/hij van ‘buitenaf’ er helemaal happy uitziet maar er veel verdriet achter schuilt.
Weg met het stigma en de schaamte
Het grootste probleem is de eenzaamheid en gevoel van falen dat mensen ervaren die hiermee te maken hebben. Hierbij kan professionele ondersteuning echt een verschil maken. Een maatschappelijk werker, psycholoog of bijvoorbeeld huisartsondersteuner kan een belangrijke rol spelen in hoe om te gaan met deze gevoelens. Met professionals kan je vaak een open gesprek voeren wat niet altijd lukt met een naaste. Ook geven ze vaak goede adviezen en kunnen ze helpen om te voorkomen dat de relatie schade oploopt. Want deze komt vaak door alle emoties en stress flink onder druk te staan.
IVI in Londen is een campagne ‘the Language of Infertility’* gestart om meer aandacht te krijgen voor het taalgebruik van zorgprofessionals en de maatschappij als het gaat om onvruchtbaarheid of beter gezegd, problemen met vruchtbaarheid. Vaak impliceren deze woorden een vorm van schuld of schaamte terwijl we juist dat stigma willen doorbreken.
Ook in het Nederlands worden vaak (onbedoeld) woorden gebruikt die dit zouden kunnen impliceren. Laten we dit samen veranderen. Wij geven hieronder alvast een voorzetje:
niet 'onvruchtbaar' maar gebruik ‘problemen met de vruchtbaarheid’ of ‘verminderd vruchtbaar”
niet 'mislukte innesteling' maar gebruik 'geen innesteling na de plaatsing van het embryo (bij IVF)’
niet 'prematuur ovarieel falen' maar gebruik 'vroegtijdige vermindering van de eicelvoorraad'
niet ‘windei’ maar gebruik “zeer vroege zwangerschap zonder vruchtje' of wel 'innesteling echter vruchtje (foetus) is niet doorgegroeid'
niet ‘het opgeven van het ondergaan van vruchtbaarheidsbehandelingen’ maar gebruik ‘het stoppen met de vruchtbaarheidsbehandelingen'
niet ‘slechte kwaliteit embryo’ maar gebruik ‘een embryo die niet is ontwikkeld zoals verwacht op de 3e-4e-5e dag na de bevruchting” of 'Het embryo is gestopt met verder ontwikkelen of loopt achter in ontwikkeling.'
Bron: 1/6 paren krijgt diagnose ongewenste subfertiliteit, Landelijke netwerkrichtlijn SUBFERTILITEIT | NVOG en https://www.ivi.uk/sharing-experience/language-of-fertility/
