Wat is het verschil tussen een winterdip en een winterdepressie?

Het is niet gek als je in het najaar en de winter meer vermoeid bent of wat meer geplaagd wordt door periodes van weinig energie. De dagen worden korter, het wordt kouder en mensen gaan meer naar binnen. Letterlijk maar ook figuurlijk. Dit noemen we in de volksmond ook wel een winterdip of de winterblues. Een winterdepressie, een zogenaamde Seasonal Affective Disorder (SAD), daarentegen is iets anders en is zeker geen ‘aanstellerij’. Winterdepressie lijkt erg op een ‘gewone’ depressie en daar kan je behoorlijk last van hebben.

Wat is een winterdepressie?

Een winterdepressie kenmerkt zich door tenminste twee weken lang nagenoeg dagelijks last te hebben van 5 of meer kenmerken van een depressie. Kenmerken van een depressie zijn:

• Vermoeidheid (‘altijd moe zijn’)

• nergens zin in hebben

• slechte concentratie

• besluiteloosheid

• schuldgevoelens

• snel geïrriteerd

• je waardeloos voelen

• slecht slapen en meestal de neiging hebben om teveel te slapen (je komt je bed niet uit)

• te weinig maar vaak teveel eten (vooral een craving voor koolhydraten)

• en/of het verlangen naar de dood.

De klachten komen op in het najaar als de dagen korter worden en verdwijnen als sneeuw voor de zon in het voorjaar. In het voorjaar en de zomer heb je dus nergens last van. Dit is een kenmerkend verschil met een 'gewone' depressie. En dit gebeurt minimaal twee jaar achter elkaar.

Bij een winterdip heb je last van een slecht humeur door de korte, donkere dagen. Een winterdip is dus wezenlijk anders dan een winterdepressie.

Hoe vaak komt een winterdepressie voor?

Ongeveer 480.000 mensen per jaar hebben last van een terugkerende winterdepressie en opvallend is dat drie van de vier vrouw is. Best een aantal dus.

Wat is de oorzaak van een winterdepressie?

Waarom de een last krijgt van een winterdepressie en de ander niet, is niet duidelijk. De oorzaak is niet helemaal duidelijk. Wel weten we dat het merendeel van de mensen die hier last van heeft, vrouw in de vruchtbare leeftijd is. Hormonale balans zou dus een rol kunnen spelen. Ook genen spelen mee omdat winterdepressie in bepaalde families vaker voor lijkt te komen.

Gebrek aan daglicht

Winterdepressie wordt vaak gekoppeld aan het gebrek aan daglicht. De dagen zijn een stuk korter in het najaar en de winter en de zon is minder sterk. Een verklaring kan zijn dat door het verminderde daglicht de hypothalamus in je hersenen minder goed werkt en dit zou weer een effect hebben op:

• De productie van melatonine. Mensen met winterdepressie kunnen een hogere productie hebben van dit slaapopwekkende stofje maar dit is nog niet 100% bewezen dat dit ook echt zo is.

• De productie van serotonine. Dit is het gelukshormoon. Bij mensen met een winterdepressie zou dit stofje minder aangemaakt worden waardoor sombere gevoelens de kop op steken.

• Je biologisch ritme (circadiaan ritme) kan verstoord raken door het gebrek aan daglicht.

Wat is de behandeling bij winterdepressie?

Als je veel last hebt van een winterdepressie dan zijn er een aantal mogelijke behandelopties. Vaak zijn deze gelijk aan de behandeling van een gewone depressie, met uitzondering van lichttherapie. Bespreek vooral met je (huis)arts wat voor jou een goed behandelplan is. Soms is een combinatie van behandelingen de beste optie.

Lichttherapie

Werkt lichttherapie bij winterdepressie? Uit onderzoek blijkt vaak van wel. Bij 75% tot 80% van de gevallen merken mensen echt een groot verschil. Dit kan al merkbaar zijn na een week lichttherapie. Zeker als je er snel bij bent en de therapie volgt zodra je klachten begint te krijgen.

Lichttherapie houdt in dat je elke dag (het vergt dus wat discipline) vroeg in de ochtend een half uur tot een uur in de ochtend voor een speciale daglichtlamp zit. Deze daglichtlampen geven veel licht af wat in de buurt komt bij natuurlijk daglicht (zonlicht). Er zijn verschillende soorten daglichtlampen. Hoe hoger het aantal lux, hoe beter het is. Als je lichttherapie wilt proberen, bespreek dit met je huisarts en laat je verwijzen. Wil je zelf een daglichtlamp aanschaffen, laat je deskundig adviseren en zorg ervoor dat deze medisch is goedgekeurd voor behandeling van winterdepressie.

Antidepressiva

In een enkel geval kan antidepressiva (SSRI) worden voorgeschreven, vaak in combinatie met bijvoorbeeld lichttherapie. Bij een winterdepressie is het voorschrijven van medicijnen niet de eerste keuze aangezien lichttherapie in de meeste gevallen goed werkt.

Psychotherapie

Soms wordt het gecombineerd met cognitieve gedragstherapie voorgesteld. Met cognitieve gedragstherapie leer je manieren om om te gaan met de symptomen waardoor je meer controle hierop krijgt. Uit onderzoek blijkt dat deze vorm van therapie op langere termijn meer effect heeft dan lichttherapie.

Wat kan je zelf doen?

Je kunt gelukkig ook een aantal dingen zelf doen om de symptomen te verminderen of om te proberen te voorkomen dat je er (erg) last van krijgt. We geven je tips:

• Wandel veel in de buitenlucht. Ook bij slecht(er) weer is het de moeite waard. Doe dit vooral voor 12 uur in de ochtend, dan zit er relatief veel blauw licht in het daglicht dat de aanmaak van melatonine remt. Vandaar dat je s avonds juist beter niet naar schermpjes kan kijken.

• Probeer te blijven sporten. Bij voorkeur buiten.

• Eet gezond en probeer teveel koolhydraten en suikers te vermijden.

• Zorg er verder voor dat je voldoende vitamine D binnen krijgt. In de herfst en winter kan je als aanvulling een supplement gebruiken.

• Wandel of fiets naar kantoor of school als het kan. En maak een wandeling tijdens je lunchpauze.

• Zit je veel binnen? Probeer dan zoveel mogelijk bij een raam te zitten.

• Houd je woon- en werkruimte zo licht en luchtig mogelijk. Dus zet af en toe een raam open en schuif de gordijnen goed open!

• Plan leuke dingen en blijf je onder de mensen begeven. Eenzaamheid ligt anders op de loer en daar ga je je alleen maar slechter door voelen.

• Blijf niet in je bed liggen, ook al voelt dat nog zo verleidelijk. Sta op en hou een regelmatig dag/nachtritme aan.

• Praat er over. Dat kan met je gezin, familie, vrienden of collega’s. Door het bespreekbaar te maken maak je het makkelijker en kunnen ze jou ondersteunen waar nodig.

• Probeer je stress onder controle te houden. Meditatie, yoga hebben een positieve invloed op je stressniveau. Daar kan je in dit artikel meer over vinden.

Bronnen: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26539881, http://www.normanrosenthal.com/seasonal-affective-disorder/ [Ref list], https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4673349/