Wat voor invloed hebben hormonen op jouw gedrag en humeur

Weet wat je slikt

“Moet je ongesteld worden ofzo?” Een opmerking die vrouwen regelmatig - dan wel serieus, dan wel gekscherend - naar hun hoofd krijgen, als ze een beetje uit hun hum zijn. Een opmerking waar je nou net níet op zit te wachten en zeker niet wanneer je écht vlak voor je menstruatie zit.

Veranderende hormonen rondom je ongesteldheid maken je namelijk daadwerkelijk gevoeliger voor spanning en prikkels en dit kan van (grote) invloed zijn op je gemoedstoestand. Uit onderzoek blijkt dat het hormoon oestrogeen – ook wel het vrouwelijke hormoon genoemd – direct invloed heeft op het serotoninegehalte. Serotonine wordt ook wel het gelukshormoon genoemd. Je kunt je misschien voorstellen dat, wanneer het oestrogeen schommelt bij een vrouw, het gelukshormoon mee schommelt en dat kan zorgen voor een down of ongelukkig gevoel. Vervelend, maar niet zorgelijk zolang deze gevoelens op het moment dat je menstrueert weer weg zijn.

Premenstrueel syndroom (PMS)

Heb je het idee niet zomaar een beetje down of chagrijnig te zijn voordat je periode begint, maar dat het serieuzere klachten zijn, dan zou het kunnen dat je last hebt van het premenstrueel syndroom (PMS) of zelfs in ernstige gevallen PMDD.

PMS, een hele mond vol, maar wat betekent dit? Premenstrueel syndroom is een verzamelnaam voor ernstige emotionele en lichamelijke klachten waar vrouwen last van kunnen hebben vlak voor de menstruatie. Deze klachten verschillen per vrouw, maar wat ze wel gemeen hebben: de klachten verdwijnen zodra de menstruatie begint en keren na een week of twee weer terug. Klachten vlak voor je menstruatie hebben te maken met een onbalans in de progesteronspiegel. Dit hormoon wordt na de eisprong geproduceerd in je lichaam. Progesteron is ook wel het vrouwelijke rustgevende hormoon. Als het progesteron niet voldoende aangemaakt kan worden, kan dit zichtbaar worden in stemmingsklachten en ook lichamelijke klachten als gevoelige borsten. Voeding is heel belangrijk, omdat je hiermee bouwstenen aanlevert voor het maken van het progesteron in je lichaam. En stress is een belangrijk verstorend element. Voor de aanmaak van het stresshormoon cortisol wordt namelijk het hormoon progesteron gebruikt, veel stresshormonen geeft hiermee een verstoring in de hormonen in de cyclus van de vrouw.

Doelgroep en klachten PMS

Ongeveer vijf procent van de vrouwen tussen de 15 en 45 jaar heeft last van PMS. De klachten komen het meest voor bij vrouwen na het krijgen van kinderen of bij vrouwen na hun dertigste. Waarom de ene vrouw wel last heeft van PMS en de andere niet, is onduidelijk. Wel heb je meer kans op PMS als familieleden er ook last van hebben.

Zoals eerder vermeld, heeft bijna iedere vrouw rond haar menstruatie wel eens last van hormonen, maar wanneer is het raadzaam om een arts in te schakelen? De klachten bij PMS kunnen enorm verschillen, de ene vrouw heeft last van huilbuien of depressieve gevoelens. Andere vrouwen voelen zich diep ongelukkig en kunnen agressief gedrag of boosheid vertonen. Naast de emotionele klachten, kan een vrouw met PMS ook last hebben van lichamelijke klachten. Denk hierbij aan pijnlijke borsten, rugpijn, spierpijn of het vasthouden van vocht.

Heb jij PMS?

Helaas is de diagnose PMS moeilijk te stellen. Bloed laten afnemen heeft bijvoorbeeld geen zin, want vrouwen met PMS hebben niet meer of minder hormonen in hun bloed dan vrouwen zonder klachten. De huisarts zal je adviseren om jouw klachten bij te houden, zodat er een patroon te ontdekken valt. Er bestaan speciale PMS kalenders waar dit makkelijk is bij te houden. De arts zal samen met jou de klachten bekijken en op basis hiervan constateren of jij last hebt van PMS.

Wil je meer weten over PMS en wat je er aan kan doen? Lees hier ons uitgebreide artikel.

Ook is het heel zinvol om naar je voeding te kijken. Krijg je alle voedingsstoffen binnen als vitaminen, mineralen en vetzuren die je nodig hebt om je hormonen in een goede balans aan te maken? Als dit niet zo is, kan dit tot uiting komen in een onbalans van je hormonen die zich presenteren als PMS klachten.

Down door pilgebruik

Veel meisjes krijgen rond hun zestiende jaar de anticonceptiepil voorgeschreven. Voor veel vrouwen werkt de pil heel goed en zij hebben nergens last van, maar wat een groot deel van de mensen niet weet, is dat de pil ook negatieve uitwerkingen kan hebben op je gemoedstoestand. Het schijnt dat vooral jonge meisjes die de pil wel gebruiken vaker last hebben van depressieve gevoelens dan meisjes van hun leeftijd die geen pil gebruiken. Dit zou komen omdat hormonen van invloed kunnen zijn op bepaalde hersengebieden, die te maken hebben met het verwerken van emotie. Bij jongere vrouwen is dit hersengebied niet uit ontwikkeld, waardoor de kans op het krijgen van depressieve gevoelens door de pil groter is.

De pil bevat naast oestrogeen een versie van progesteron, namelijk progestageen. Vrouwen die gevoelig zijn voor depressies, hebben over het algemeen een lagere serotoninespiegel. Progestageen zorgt bij hen voor nog meer verlaging van het ‘gelukshormoon', ook wel het serotoninegehalte. Tijdens de stopweek kunnen die depressieve gevoelens dan naar boven komen.

De ene vrouw reageert gevoeliger op een pil combinatie dan de andere vrouw. Soms is het even zoeken naar welke pil het best bij je past. Belangrijk is het ook om te weten, dat de pil weer afgebroken moet worden door je lever. Je lever gebruikt hier vitaminen en mineralen voor. Sommige klachten bij pilgebruik komen dan niet door het ‘soort’ pil maar door mogelijk een tekort in deze vitaminen en mineralen. Complementair geschoolde therapeuten, kunnen je hier goed zicht op geven en adviezen geven hoe je jouw lichaam hier het beste en veilig in kunt ondersteunen.

In ons land zijn 1,2 miljoen vrouwen aan de pil en daarmee is deze vorm van anticonceptie het meest gebruikte anticonceptiemiddel in Nederland. Toch is er een kleine daling in het pilgebruik, met name bij jongeren. Jongeren zijn zich tegenwoordig meer bewust van gezond leven en kijken kritischer naar het pilgebruik.

Niet alleen jonge vrouwen kunnen last krijgen van depressieve gevoelens door het gebruik van de pil, oudere vrouwen kunnen hier net zo goed last van hebben. Sterker nog: een op de tien vrouwen krijgt hier last van. Wel is hier nog te weinig onderzoek naar gedaan om hier stellige conclusies uit te trekken.

Alternatieven voor de pil

Vrouwen die willen stoppen met de pil zijn vaak op zoek naar een goed alternatief. Regelmatig stappen vrouwen die overgevoelig reageren op de pil over op de Mirena spiraal of soms de Kyleena spiraal. De Mirena spiraal is een kunststof ankertje van ongeveer 3 centimeter lang. Het spiraaltje wordt door de arts in de baarmoeder geplaatst. Het spiraal geeft een kleine hoeveelheid progestageen af, waardoor zaadcellen zich niet kunnen nestelen in het baarmoederslijmvlies. Een Mirena spiraal is voor vijf jaar veilig te gebruiken. Vrouwen die gevoelig zijn voor depressie, reageren vaak beter op de Mirena spiraal, alhoewel depressieve stemmingen en stemmingswisselingen toch ook als veel voorkomende bijwerking vermeld worden. Ben je op zoek naar een niet hormonale oplossing? Dan is een koperspiraal en condooms een oplossing.

Implantaat en stemmingsveranderingen

De Implanon is een kunststof hormoonstaafje van een paar centimeter lang, dat alleen het hormoon progestageen bevat. Het staafje wordt door je arts onder je huid ingebracht aan de binnenkant van je arm. Het hormoon zorgt ervoor dat er geen eitjes meer vrijkomen en je dus niet in verwachting kunt raken. Implanon biedt drie jaar bescherming. Helaas worden ook hier stemmingsveranderingen en neerslachtigheid genoemd als bijwerkingen maar ook hier is meer onderzoek nodig.

Het koperspiraal

Het koperspiraaltje werkt een beetje hetzelfde als de Mirena spiraal, alleen dan zonder hormonen. De meningen over de koperspiraal zijn verdeeld, want je menstruatie kan er (in het begin) heftiger van worden en ook de plaatsing kan vervelend zijn. Deze manier van anticonceptie bevat geen hormonen, dat is het voordeel.

Bij twijfel…

Heb je met of zonder anticonceptiemiddel last van depressieve gevoelens of neerslachtigheid, of twijfel je of je dat hebt: raadpleeg meteen je huisarts en loop hier niet verder mee rond. Het is niks om je voor te schamen!

Wil je meer weten over de keuze in anticonceptie? Cycle heeft een overzicht gemaakt van alle anticonceptiemiddelen. Dit vind je hier.