Welke behandelingen werken bij PMDD (niet)

Laten we maar gelijk met het slechte nieuws beginnen. De exacte oorzaak van PreMenstrueel Dysforie Syndroom (PMDD) is nog onbekend en een medicijn speciaal voor PMDD is er niet. Gelukkig wordt er steeds meer onderzoek naar gedaan. Het is een ingewikkelde aandoening waarbij mensen met PMDD een heftige negatieve reactie krijgen op het natuurlijke verloop in een menstruatiecyclus van oestrogeen en progesteron.

Is er dan helemaal niets aan te doen? Gelukkig wel. Er zijn meerdere behandelopties beschikbaar om de klachten te verminderen, variërend van bepaalde medicijnen tot leefstijladviezen. Veel mensen met PMDD willen het liefst een behandeling zonder farmaceutische interventie maar dat lukt zeker niet altijd. Ook wat voor de een werkt, wil niet zeggen dat het voor de ander ook werkt.

Cycle ging op onderzoek uit en ging in gesprek met diverse experts. Duidelijk is dat er een aantal behandelopties zijn met een wetenschappelijke basis. Hoewel niet specifiek ontwikkeld voor de behandeling van PMDD, werken deze behandelingen vaak wel. Daarnaast zetten we ook een aantal andere methodes op een rij waarvan het niet wetenschappelijk is bewezen dat deze werken als behandeling van PMDD. Mensen proberen het wel vaak en you can’t blame them! Het is een heftige aandoening en daar wil je graag iets aan doen.

We zetten ze op een rij.

Herkenning en erkenning

Het erkennen en accepteren dat je PMDD hebt is een belangrijke stap. De realiteit is dat veel mensen lang doorlopen met allerlei klachten, vaak niet serieus worden genomen en pas heel laat een juiste diagnose komt. Als deze al komt. Er is dus een heel proces aan voorafgegaan. Des te belangrijker is om de diagnose een plek te geven. Ook het herkennen van de klachten (die cyclisch zijn) helpt om deze beter te managen. Zo kan je bijvoorbeeld je leven anders inrichten in de periode waarin de klachten het hevigst zijn.

Het (beter) leren omgaan met de klachten is ook wat bijdraagt aan de vermindering van de klachten. Als je mentaal meer weerbaar bent, dan kan je over het algemeen meer dingen aan en kan je irritaties makkelijker van je laten afglijden. Dit kan je bijvoorbeeld trainen door cognitieve gedragstherapie, wat je kan doen met een psycholoog (en die hoeft niet gespecialiseerd te zijn in PMDD). Dat is een wetenschappelijk bewezen methode die werkt!

Leefstijladviezen

Een gezonde leefstijl is voor iedereen belangrijk maar heb jij PMDD, dan is het helemaal de moeite waard. In de praktijk blijkt dat voldoende slaap, beweging en stress management een positief effect heeft op de klachten. Dit geldt vooral in de tweede helft van de cyclus (de luteale fase) waarin de meeste klachten beginnen. Wil je concreet tips? Lees dan dit artikel waarin selfcare tips worden gegeven.

Voeding en dieet

Je bent wat je eet. En daar zit een kern van waarheid in maar laten we ook eerlijk zijnL Voeding kan licht ondersteunen bij de klachten van PMDD maar het is geen wondermiddel. Het is geen oplossing maar soms helpen deze kleine beetjes wel. Zeker als je een lichtere vorm van PMDD hebt.

Er zijn voldoende aanwijzingen dat er een verband is tussen hoe je je voelt (emoties) en voeding. Dit heeft te maken met de aanmaak van serotine, het gelukshormoon. Serotine is een ‘boodschapperstofje’ (neurotransmitter) die in je hersenen, bloed en spijsvertering zit. Het verstuurt - kort gezegd - feel-good berichten tussen zenuwcellen. Is je serotine laag, dan kan dit effect hebben op je humeur, slaap en eetlust.

Mensen met PMDD hebben vaak food cravings voor koolhydraatrijk, zout en zoet eten met name in de tweede helft van de cyclus. Het lijkt er op dat er een grotere beloningsgevoel ontstaat bij het eten van dit soort voeding voor deze groep mensen.  Dit heeft te maken met het gehalte dopamine, ook een zogenaamde neurotransmitter. Veel mensen met PMDD voelen zich in deze fase van de cyclus mentaal slecht(er), meer geïrriteerder en somber en dit kan juist de (emotionele) behoefte tot ‘comfort food’ versterken.

In plaats van toegeven aan deze foodcravings is het beter om te kijken naar voeding waar veel voedingswaarden in zitten, bij voorkeur ook met het stofje L-Tryptofaan.  L-Tryptofaan kan je vinden in bepaalde voeding zoals kalkoen, kip, inktvis, zaden en linzen. Combineer dit wel met koolhydraten want die heeft je lichaam nodig om L-Tryptofaan op te nemen. Je lichaam gebruikt dit stofje om het om te zetten in serotonine. Gaat je serotonine omhoog dan voel je je vaak beter.  Maar eerlijk is eerlijk, via je voeding je serotonine niveau omhoog krijgen is niet eenvoudig. Een supplement met L-Tryptofaan is dan misschien handiger. En wist je dat je met zonlicht ook sertonine aanmaakt? Ook kun je bepaalde antidepressiva slikken om je serotonine niveau te verhogen, waarover later meer.

Bewerkte voeding, snelle suikers en ongezonde vetten kan je beter zoveel mogelijk laten staan. Kies voor vers en gevarieerd met veel groenten, eiwitten en noten en zaden. En doe het rustig aan met spicy food, cafeïne en alcohol. Het achterwege laten van alcohol en cafeïne in de luteale fase (of misschien liever helemaal?) heeft een gunstig effect op de klachten. Met goede vetten zoals in roomboter en volle melkproducten is niets mis. Bij gebruik met mate is juist gezonder dan de light alternatieven. Light producten verzadigen niet en stimuleren juist je honger gevoel.

Supplementen en kruiden

Goed om te realiseren dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat suppletie helpt bij de klachten van PMDD en wat ons betreft is het dan ook geen officiële behandelmethode. Echter, als je een tekort hebt aan bepaalde voedingsstoffen en mineralen, dan kan suppletie dit aanvullen (als het niet lukt door een gezonde leefstijl) en zou je je beter kunnen voelen. Dat staat los van PMDD maar geldt in het algemeen.

Magnesium staat er om bekend dat het een rustgevend effect heeft op ons stress systeem. De juiste soort magnesium (dat is niet magnesiumoxide) is vrij eenvoudig te gebruiken. Mensen die veel sporten, veel medicijnen gebruiken en/of veel stress ervaren zijn grootverbruikers van magnesium. Als je een tekort hebt aan magnesium kan je je lichaam door het toevoegen van magnesium en een supplement een handje helpen. Ook omega 3 heeft goede invloed op de overdrachtsstoffen in de hersenen.

Vitamine B6 (dosering tot 100 mg per dag) en calcium (tot 1000 mg per dag) wordt ook geprobeerd maar onderzoek heeft ook hier nog niet uitgewezen dat het werkt om de klachten te verminderen.

Kruiden zoals rhodiola, glutamine, ashwaganda kruid en gaba worden soms ook door orthomoleculaire therapeuten geadviseerd.  Deze kruiden zouden een rustgevend effect hebben. Ook hiervan is niet aangetoond dat deze kruiden specifiek helpen bij de behandeling van PMDD. Wil je dit toch proberen, let er op dat je dit altijd onder begeleiding van een deskundige doet en dit niet zomaar combineert met farmaceutische medicijnen zoals antidepressiva. Kruiden zijn ook medicijnen en kunnen een effect hebben op de werking ervan!

Acupunctuur

Er zijn een beperkt aantal studies gedaan naar het effect van acupunctuur en Chinese kruidentherapie op PMDD. Jammer genoeg zijn er zijn op dit moment onvoldoende aanknopingspunten om dit een officiele behandelmethode te noemen.  Acupunctuur kan wel effect op bijvoorbeeld opvliegers (tijdens de overgang) en kan soms verlichting bieden bij PMS gerelateerde fysieke klachten. Echter, dat zijn echt andere klachten die niet horen bij PMDD. Bij PMDD ligt het zwaartepunt bij de psychische klachten en acupunctuur biedt dan geen verlichting.

Geeft een acupunctuur behandeling jou een vorm van verlichting, al was het alleen maar dat je je na de behandeling fijner voelt, blijf het dan gewoon doen. Zie het dan als een ‘ontspan moment’ en niet zozeer als een PMDD behandeling. Daar is niets mis mee!

De anticonceptiepil

De anticonceptiepil wordt met enige regelmaat voorgeschreven bij PMDD en dit kan zeker helpen.

De pil neutraliseert de hormoonschommelingen door de cyclus plat te leggen. Een pil bestaande uit ethinylestradiol en drospirenon is een goede optie om zowel de fysieke als mentale klachten te verminderen. De Yasmin, Yaz en Rosal zijn voorbeelden van een dergelijke anticonceptiepil. Dit zijn zogenaamde 4e generatiepillen die een aanzienlijk hoger risico op trombose geven. Dat is dus wel iets om goed te bespreken met jouw behandelend arts. De Zoely pil bevat natuurlijk oestrogeen: estradiol. Deze pil werkt ook vaak heel goed en geeft minder risico op trombose.

Progestagenen

Progesteron, een bepaald hormoon, verbetert de symptomen niet en is daarom niet effectief.

Selectieve serotonine-heropnameremmers

Oftewel SSRI's, een bepaald type antidepressiva wordt vaak voorgeschreven als eerste behandeling voor PMDD en is in veel gevallen effectief. SSRI’s worden voorgeschreven voor de tweede fase van de cyclus maar het kan ook de hele maand. SSRI’s zorgen ervoor dat je serotonine gehalte in je hersens wordt verhoogd Iedereen reageert anders op dit soort medicijnen dus je zal met je behandelend arts goed moeten kijken wat bij jou past en in welke dosering. SSRI’s zijn nu door de FDA ( Food and Drug Administration in de USA) goedgekeurd voor de behandeling van PMDD. Serotonerge middelen zijn de eerste keus. Noradrenerg werkende antidepressiva zijn niet effectief. Onderzocht zijn onder andere: Clomipramine, Fluoxetine, Paroxetine, Sertraline, Fluvoxamine, Citalopram en Venlafaxine. De ervaring is dat Fluoxetine, Sertraline, Citalopram en eventueel Paroxetine meestal goed werken.

Anxiolytica

Alprazolam behoort tot de benzodiazepinen. Het werkt rustgevend, spierontspannend en vermindert angstgevoelens. Met Alprazolam (drie- à viermaal 0,25 mg per dag tijdens de luteale fase) zijn wisselende resultaten geboekt. Het middel Buspiron, dat met name wordt voorgeschreven bij angst spanning, wordt nog onderzocht als middel voor de behandeling van PMDD. Helaas is hier nog geen duidelijk antwoord op.

Een kunstmatige menopauze

PMDD verwijnt vaak als sneeuw voor de zon na de menopauze en sommige mensen hebben een dermate ernstige vorm dat ze willen of kunnen wachten tot de natuurlijke menopauze intreedt. In nauw overleg met de behandelend arts kan dan worden gekozen voor een kunstmatige menopauze. Dat klinkt heftig en dat is het ook.

Je krijgt medicijnen, in veel gevallen injecties Zoladex of Lucrin, die de aanmaak van geslachtshormonen onderdrukken en je dus kunstmatig in de menopauze wordt gebracht. Belangrijk is wel dat je samen met je behandelend arts kijkt in hoeverre je de klachten die horen bij de overgang in bedwang kan houden. Denk hierbij aan opvliegers, nachtelijk zweten en vergeetachtigheid. Deze injecties kun je echter maar gedurende drie tot zes maanden gebruiken omdat je een vrouw niet te vroeg in de overgang wilt brengen. Wel zie je vaak dat het effect wel langer dan deze periode aanhoudt en je kunt er voor kiezen om deze methode een keer in de zoveel tijd (met tussenpozen) toe te passen.

Operatief de baarmoeder en eierstokken verwijderen?

Het verwijderen van baarmoeder en eierstokken wordt ook wel eens genoemd als behandelmethode en er zijn wel vrouwen bij wie de klachten verminderen of zelfs helemaal verdwijnen na een dergelijke operatie. Maar het is niet wetenschappelijk bewezen dat dit een oplossing is voor PMDD! Deze zware operatie is onomkeerbaar met ook de nodige lange termijn gevolgen en dit wordt dus zeker niet geadviseerd bij jonge vrouwen.

Er is hoop!

Eerder zijn er kleinschalige onderzoeken geweest met een nieuw medicijn: Sepranolone. Sepranolone is geen hormoon of SSRI maar het blokkeert de effecten van het stofje allopregnalon. Allopregnalon is een stof die er voor zorgt dat onze hersenen een rustgevend signaal afgeven. Het lijkt er op dat bij mensen met PMDD dit juist precies andersom werkt en mensen juist onrustiger worden. Sepranolone zorgt er voor dat dit signaal niet meer wordt afgegeven. Hoewel de eerste resultaten hoopgevend waren was het niet voldoende voor de betrokken farmaceut om verdere stappen te zetten in de klinische onderzoeken. In september 2021 hebben zij aangegeven dat zij op zoek gaan naar een grote partij om de grootschalige onderzoeken op te starten in de hoop dit medicijn uiteindelijk op de markt te kunnen brengen. Laten we hopen dat er echt een goede oplossing komt voor al deze mensen die hier elke maand mee te maken hebben.

Tot slot!

PMDD is een ernstige aandoening die een juiste behandeling nodig heeft. Denk jij PMDD te hebben of heb je deze diagnose gekregen? Zoek een arts, gynaecoloog of psychiater, die jou kan helpen om de klachten onder controle te krijgen. You are not alone!

Bronnen o.a: www.health.harvard.edu, www.ncbi.nlm.nih.gov